त्वं सोम विपश्चितं तना पुनान आयुषु ।
अव्यो वारं वि धावसि ॥८॥
हे "सोम “त्वं “विपश्चितं स्तोतारम् "आयुषु मनुष्येषु'मध्ये रक्षसि । अथवा। तृतीयार्थे द्वितीया । विपश्चिताध्वर्युणा । “तना वस्त्रेण "पुनानः पूयमानः। अथवा। विपश्चितमिन्द्रं प्रीणयितुं तना पुनानः सन् । “अव्यो “वारम् अवेर्वालं “वि “धावसि विविधं गच्छसि ॥
9.016.01 They who express you, the juice of heaven and earth do it for the foe-destroying exhilaration (of Indra); your flow rushes as a swift horse.
9.016.02 In pious rite by our fingers we mix with the milk (the Soma), the bringer of strength, the sender of kine, who envelopes the water.
9.016.03 Cast into the filter the unassailable invincible (Soma), abiding in the waters (of the firmament) purify it for the drinking of Indra.
9.016.04 The Soma of him who is purified by worship flows upon the filter and settles in the place common with the ceremony. [Settles in the place: the vessel called dron.akalas'a].
9.016.05 The Soma juices flow to you, Indra, with praises, giving you vigour for the great conflict.
9.016.06 Purified in his woollen robe, and attaining all honours he stands as a hero amidst the kine. [Kine: Soma being mixed with milk, here called by metonymy, kine].
9.016.07 As the lofty rain from heaven, the nutritious strream of the invogorating Soma falls easily upon the straining cloth.
9.016.08 You, Soma, (process) the worshipper among men, and purified by the cloth you wander through the woollen filter.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.१७
कश्यपोऽसितो देवलो वा।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
प्र निम्नेनेव सिन्धवो घ्नन्तो वृत्राणि भूर्णयः ।
सोमा असृग्रमाशवः ॥१॥
“निम्नेन प्रवणेन देशेन “सिन्धवः नद्यः “इव तथा “वृत्राणि शत्रून् “घ्नन्तः "भूर्णयः क्षिप्रगमनाः “आशवः व्याप्ताः “सोमाः “प्र “असृग्रं प्रगच्छन्ति द्रोणकलशं प्रति ॥
अभि सुवानास इन्दवो वृष्टयः पृथिवीमिव ।
इन्द्रं सोमासो अक्षरन् ॥२॥
“सुवानासः सूयमानाः “इन्दवः द्रवरूपाः “सोमासः सोमाः “इन्द्रं प्रीणयितुम् “अभि “अक्षरन् । किमिव । “वृष्टयः “पृथिवीमिव ।।
अत्यूर्मिर्मत्सरो मदः सोमः पवित्रे अर्षति ।
विघ्नन्रक्षांसि देवयुः ॥३॥
“अत्यूर्मिः । अतिक्रान्ता ऊर्मयो यस्मात् सोऽत्यूर्मिः । अतिप्रवृद्ध इत्यर्थः। “मत्सरः मादनशील: “मदः मदात्मकः “सोमः “पवित्रे “अर्षति गच्छति । किं कुर्वन् । “रक्षांसि “विघ्नन् घातयन् “देवयुः देवान् कामयमानोऽर्षतीति संबन्धः ॥ पवित्रेष्ट्यां द्वितीयाज्यभागस्य ‘आ कलशेषु'इति याज्या। सूत्रितं च- आ कलशेषु धावति पवित्रे परिषिच्यत इत्येका' (आश्व. श्रौ. ५. १२) इति ।
आ कलशेषु धावति पवित्रे परि षिच्यते ।
उक्थैर्यज्ञेषु वर्धते ॥४॥
अयं सोमः कलशेषु “आ “धावति । तदर्थं “पवित्रे “परि “षिच्यते अध्वर्युभिः । “उक्थैः स्तोत्रैः "यज्ञेषु निमित्तेषु “वर्धते प्रवृद्धो भवति ।
अति त्री सोम रोचना रोहन्न भ्राजसे दिवम् ।
इष्णन्सूर्यं न चोदयः ॥५॥
हे सोम त्वं “त्री “रोचना त्रीणि रोचनानि त्रीँल्लोकान् “अति अतिक्रम्य “रोहन उपरिस्थं “दिवं द्युलोकं “भ्राजसे प्रकाशयसि । तथा “इष्णन् गच्छन् “सूर्यं “न सूर्यं च “चोदयः चोदयसि प्रेरयसि । नशब्दश्चार्थे ।
अभि विप्रा अनूषत मूर्धन्यज्ञस्य कारवः ।
दधानाश्चक्षसि प्रियम् ॥६॥
“अभि “अनूषत अभिष्टुवन्ति “विप्राः मेधाविनः स्तोतारः । कुत्र। "यज्ञस्य “मूर्धन् मूर्धनि । शिरोवदुत्तमेऽभिषवदिवस इत्यर्थः । कीदृशास्ते । “कारवः कर्तारः परिचर्याया यागानुष्ठातारो वा । “चक्षसि दृष्टरि सोमे “प्रियं “दधानाः अभ्यनूषतेति समन्वयः ॥
तमु त्वा वाजिनं नरो धीभिर्विप्रा अवस्यवः ।
मृजन्ति देवतातये ॥७॥
हे सोम “तमु तमेव “त्वा त्वां “वाजिनम् अन्नवन्तं गमनवन्तं वा “नरः नेतारः “विप्राः मेधाविनोऽध्वर्वा“वदयः “धीभिः कर्मभिः "मृजन्ति शोधयन्ति “देवतातये यज्ञार्थम् । किमिच्छवः । “अवस्यवः अन्नमिच्छवः॥
मधोर्धारामनु क्षर तीव्रः सधस्थमासदः ।
चारुरृताय पीतये ॥८॥
हे सोम त्वं “मधोः मधुररसस्य “धारामनु “क्षर प्रवहन्। "तीव्रः तीव्ररसः सन् “सधस्थं सहस्थानमभिषवस्थानं पवित्रं वा “आ “असदः सीद। “चारुः चरणशीलः सन् “ऋताय यज्ञार्थं “पीतये देवानां पानाय ॥
9.017.01 Like rivers falling down a steep place, so that rapid foe-destroying pervading Soma-streams hurry (to the pitcher).
9.017.02 The Soma-drops, as they are expressed, flow to Indra like the rains falling upon the earth.
9.017.03 Soma, with swelling waves, exhilarating, inebriating, flows to the straining-cloth, destroying the ra_ks.asas, and devoted to the gods.
9.017.04 It flows to the pitchers, it is poured out upon the straining-cloth, it is magnified at sacrifices by praises.
9.017.05 Soma, mounting beyond the three worlds, you illumine heaven, and moving, you urge on the sun.
9.017.06 The sage performers (of pious rites) glorify (the Soma) at the head of the sacrifice, entertaining affection for him the all-beholding. [At the head of the sacrifice: mu_rdhan yajn~asya = on the last day of expressing the Soma; all-beholding: caks.asi = dras.t.ari some; this is usually applied to the sun as the eye of the world].
9.017.07 Sages, leaders of rites, desirous of sustenance, purify you who are the giver of food, with pious rites for the offering.
9.017.08 Pour forth the stream of the sweet beverage; sit down, sharp-flavoured in the receptacle, alert for drinking at the sacrifice.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.१८
कश्यपोऽसितो देवलो वा।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
परि सुवानो गिरिष्ठाः पवित्रे सोमो अक्षाः ।
मदेषु सर्वधा असि ॥१॥
अयं “सोमः “पवित्रे “परि “अक्षाः परिक्षरति । “सुवानः सूयमानः “गिरिष्ठाः गिरिस्थायी ।
ग्रावसु वर्तमान इत्यर्थः । स त्वं “मदेषु मादकेषु सोतृषु “सर्वधा “असि सर्वस्य धाता दाता वा भवसि ॥
त्वं विप्रस्त्वं कविर्मधु प्र जातमन्धसः ।
मदेषु सर्वधा असि ॥२॥
हे सोम “त्वं “विप्रः विविधं प्रीणयिता विप्रसदृशो वा “त्वं च “कविः मेधावी ।
अतस्त्वम् “अन्धसः अन्नात् "जातं “मधु मधुररसं “प्र यच्छसीति शेषः । ।
तव विश्वे सजोषसो देवासः पीतिमाशत ।
मदेषु सर्वधा असि ॥३॥
हे सोम “तव “पीतिं पानं “विश्वे “देवासः देवाः “सजोषसः समानप्रीतयः सन्तः “आशत प्राप्नुवन् ॥
आ यो विश्वानि वार्या वसूनि हस्तयोर्दधे ।
मदेषु सर्वधा असि ॥४॥
“यः सोमः “विश्वानि “वार्या वरणीयानि “वसूनि धनानि स्तोतुः “हस्तयोः “आ “दधे करोति । प्रयच्छतीत्यर्थः ।
“मदेषु “सर्वधा “असि इति । अथवा स शुष्मी इत्युत्तरत्र संबन्धः ॥
य इमे रोदसी मही सं मातरेव दोहते ।
मदेषु सर्वधा असि ॥५॥
“यः सोमः “इमे “मही महत्यौ “रोदसी द्यावापृथिव्यौ “सं “दोहते। उभयोः सारं परिगृह्णातीत्यर्थः ।
"मातरेव यथा द्वे मातरावेको वत्सो दोहते तद्वत् ॥
परि यो रोदसी उभे सद्यो वाजेभिरर्षति ।
मदेषु सर्वधा असि ॥६॥
“यः सोमः “उभे “रोदसी द्यावापृथिव्यौ “सद्यः तदानीमेव “वाजेभिः अन्नैः “परि “अर्षति परिगच्छति ।
सोमाहुत्या द्यावापृथिव्यावन्नवत्यौ करोतीत्यर्थः ॥
स शुष्मी कलशेष्वा पुनानो अचिक्रदत् ।
मदेषु सर्वधा असि ॥७॥
उक्तरीत्या महान् “सः सोमः “शुष्मी बलवान् “पुनानः पूयमानः सन् “आ “अचिक्रदत् शब्दं करोति ।
अत्र सर्वत्र यथोचितमुत्तरपादो नेयः ॥
|
9.018.01 Effused while pressed between the stones, the Soma flows upon the straining cloth; you are the giver of all things to those who praise you.
9.018.02 You are wise, you are a seer; you bestow the sweet (beverage) produced from the Soma; you are the giver of all things to those who praise you.
9.018.03 All the gods together pleased enjoy your drinking; you are the giver of all things to those who praise you.
9.018.04 (You are he) who places in the hands (of the worshipper) all desirable riches, you are the giver of all things to those who praise you.
9.018.05 (You are he) who milks this great heaven and earth like two mothers; you are the giver of all things to those who praise you.
9.018.06 (You are he) who at once supplies both heaven and earth with viands; you are the giver of all things to those who praise you.
9.018.07 This vigorous Soma, while being purified, murmurs in the pitchers; you are the giver of all things to those who praise you.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.१९
कश्यपोऽसितो देवलो वा।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
यत्सोम चित्रमुक्थ्यं दिव्यं पार्थिवं वसु ।
तन्नः पुनान आ भर ॥१॥
हे “सोम “यत् “चित्रं चायनीयम् “उक्थ्यं स्तुत्यं “दिव्यं दिवि भवं “पार्थिवं पृथिवीसंबद्धं च “वसु धनमस्ति “तत् “नः
अस्मभ्यं “पुनानः पूयमानः सन् “आ “भर आहर ॥
युवं हि स्थः स्वर्पती इन्द्रश्च सोम गोपती ।
ईशाना पिप्यतं धियः ॥२॥
हे “सोम “त्वम् “इन्द्रश्च "युवं “हि युवां खलु स्वर्पती सर्वस्य स्वामिनौ “स्थः भवथः ।
तथा “गोपती गवां पालकौ “ईशाना ईश्वरौ सन्तौ “धियः अस्मदीयानि कर्माणि “पिप्यतं प्याययतम् ॥
वृषा पुनान आयुषु स्तनयन्नधि बर्हिषि ।
हरिः सन्योनिमासदत् ॥३॥
“वृषा कामानां वर्षकः सोमः “आयुषु मनुष्येष्वध्वर्य्वादिषु “पुनानः पूयमानः सन् 'स्तनयन् शब्दं कुर्वन् “अधि “बर्हिषि ।
अधीति सप्तम्यर्थानुवादी । आस्तीर्णे दर्भे “हरिः हरितवर्णः “सन् “योनिं स्वकीयं स्थानम् “आसदत् आसीदति ॥
अवावशन्त धीतयो वृषभस्याधि रेतसि ।
सूनोर्वत्सस्य मातरः ॥४॥
“धीतयः धीयमानाः सोमाख्येन वत्सेन पीयमाना वसतीवर्यः । क्तिन् व्यत्ययेनान्तोदात्तः ।
“अधि “रेतसि स्वकीये सारे “वृषभस्य वर्षकस्य सोमस्य । सोममित्यर्थः ।
“अवावशन्त पुनः कामयन्ते । सोममाप्याययितुं कामयन्त इत्यर्थः । तदेवाह। "सूनोः स्वपुत्रस्थानीयस्य “वत्सस्य सोमस्य “मातरः
निर्मात्र्यः प्रवृद्धिकामा मातृस्थानीया अवावशन्तेति समन्वयः ॥
कुविद्वृषण्यन्तीभ्यः पुनानो गर्भमादधत् ।
याः शुक्रं दुहते पयः ॥५॥
“वृषण्यन्तीभ्यः वृषणं सोममात्मन इच्छन्तीभ्यो वसतीवरीभ्यः “पुनानः पूयमानो मिश्रयमाणः
“गर्भं स्वगर्भस्थानीयं रसं “कुवित् बहु प्रभूतम् "आदधत् करोति । “याः आपः “शुक्रं दीप्तं “पयः
“दुहते स्ववत्साय सोमाय ताभ्यो गर्भमादधत् ॥
उप शिक्षापतस्थुषो भियसमा धेहि शत्रुषु ।
पवमान विदा रयिम् ॥६॥
हे “पवमान सोम “उप “शिक्ष त्वं समीपे कुरु । कान् । “अपतस्थुषः अपक्रम्य स्थितान् । अस्मदभिमतानित्यर्थः।
“शत्रुषु अस्मद्विरोधिषु “भियसं भयम् “आ “धेहि कुरु जनय । अस्माकं तेषां शत्रूणां “रयिं धनं “विदाः विन्दसि ।।
नि शत्रोः सोम वृष्ण्यं नि शुष्मं नि वयस्तिर ।
दूरे वा सतो अन्ति वा ॥७॥
हे अभिषूयमाण “सोम त्वं “शत्रोः “वृष्ण्यं वर्षकं बलं “नि “तिर । निपूर्वस्तिरतिर्नाशार्थः । नाशय ।
तथा शत्रोः “शुष्मं शोषकं तेजः “नि तिर । तस्यैव “वयः अन्नं च “नि तिर । कीदृशस्य शत्रोः ।
“दूरे “वा "सतः अस्मत्तो दूरे वर्तमानस्य “अन्ति वा सतोऽन्तिके वर्तमानस्य वा ॥
|
9.019.01 Whatever wonderful glorious wealth there be in heaven or in earth, do you, Soma, being purified, bring it to us.
9.019.02 You, Soma and Indra, are the lords of all the lords of cattle, do you, the rulers, prosper our rites.
9.019.03 The showerer (of benefits) being purified among men (lies) murmuring upon the sacred grass, green-tinted he sits down in his proper place.
9.019.04 The mothers of the male calf, which are sucked by him, long to cherish the bull with their strength. [The mothers of the male calf: vasati_vari_ water which is mixed with the Soma; rendering: the sacred rites, the mothers of the male calf, long for the full-grown vigour of the bull].
9.019.05 The purified Soma has implanted many a germ in those (waters) desirous of conception, which yield bright milk. [Many: kuvit; this may ablso be a interrogative particle].
9.019.06 Bring near to us those who stand aloof, strike terror into our fores; pure-flowing one, you do transfer to us their riches.
9.019.07 Destroy, Soma, the vigour, the energy, the subsistence of our enemy, whether he be far off or nigh.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२०
कश्यपोऽसितो देवलो वा। दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
प्र कविर्देववीतयेऽव्यो वारेभिरर्षति ।
साह्वान्विश्वा अभि स्पृधः ॥१॥
“कविः मेधावी सोमः "देववीतये देवानां पानाय “अव्यः अवेः “वारेभिः वारैः दशापवित्रेण “प्र “अर्षति प्रकर्षेण गच्छति । “साह्वान् शत्रूणां सोढा सोमः “विश्वाः “स्पृधः सर्वान् संग्रामान हिंसकान् वा “अभि भवतीति शेषः ॥
स हि ष्मा जरितृभ्य आ वाजं गोमन्तमिन्वति ।
पवमानः सहस्रिणम् ॥२॥
“स “हि “ष्म स खलु “पवमानः सोमः "जरितृभ्यः स्तोतृभ्यः “गोमन्तं बहुभिगोंभिर्युक्तं “सहस्रिणं सहस्रसंख्याकं “वाजम् अन्नम् “आ अभिमुखम् “इन्वति व्याप्नोति । प्रयच्छतीत्यर्थः ॥
परि विश्वानि चेतसा मृशसे पवसे मती ।
स नः सोम श्रवो विदः ॥३॥
हे सोम त्वं “चेतसा स्वीयेनास्मदनुकूलेन चित्तेन “विश्वानि सर्वाणि धनानि “परि “मृशसे । प्रयच्छसीत्यर्थः । “मती मत्यास्मत्स्तुत्या "पवसे क्षरसि रसम्। “सः त्वं हे “सोम “नः अस्मभ्यं “श्रवः अन्नं “विदः देहि ॥
अभ्यर्ष बृहद्यशो मघवद्भ्यो ध्रुवं रयिम् ।
इषं स्तोतृभ्य आ भर ॥४॥
हे सोम "बृहद्यशः महतीं कीर्तिम् “अभ्यर्ष अभिगमय । "मघवद्भ्यः हविष्मद्भ्यः अस्मभ्यं "ध्रुवं “रयिं धनं चाभ्यर्ष । किंच “इषम् अन्नं “स्तोतृभ्यः अस्मभ्यम् “आ “भर आहर ॥
त्वं राजेव सुव्रतो गिरः सोमा विवेशिथ ।
पुनानो वह्ने अद्भुत ॥५॥
हे "सोम "सुव्रतः सुकर्मा “पुनानः “त्वं “राजेव “गिरः अस्मदीयाः स्तुतीः "आ "विवेशिथ आविशसि । हे "वह्ने वोढः “अद्भुत महन् सोम ॥
स वह्निरप्सु दुष्टरो मृज्यमानो गभस्त्योः ।
सोमश्चमूषु सीदति ॥६॥
“सः “सोमः "वह्निः वोढा यज्ञादेः “अप्सु अन्तरिक्षे वर्तमानः “दुष्टरः दुःखेनान्यैस्तरणीयः "मृज्यमानः शोध्यमानः “गभस्त्योः हस्तयोरेवंभूतः सन् सः "चमूषु पात्रेषु “सीदति ॥
क्रीळुर्मखो न मंहयुः पवित्रं सोम गच्छसि ।
दधत्स्तोत्रे सुवीर्यम् ॥७॥
हे “सोम “क्रीळुः क्रीडनशीलस्त्वं “मंहयुः । मंहतिर्दानकर्मा । दानेच्छुः “मखो “न दानमिव “पवित्रं “गच्छसि । किं कुर्वन् । “स्तोत्रे स्तुतिकर्त्रे “सुवीर्यं शोभनवीर्यं “दधत् प्रयच्छन् ॥
9.020.01 The seer passes through the woollen fleece for the beverage of the gods, triumphing over all adversaries.
9.020.02 Verily he, the pure-flowing, bestows upon his praisers thousands of victuals with cattle.
9.020.03 By the favour you give to us all kinds of wealth, you flow at our praise; grant us, O Soma, food.
9.020.04 Bestow upon us great renown, grant durable riches to those who profuse in their libations, bring food to your praisers.
9.020.05 Purified one, doer of good deeds, you, Soma, enter our praises like a king, O wonderful bearer (of our offerings).
9.020.06 Soma, the bearer (of oblations), abiding in the waters of the firmament, difficult to be surpassed, being cleansed by our hands reposes in the vessels.
9.020.07 Soma, you proceed to the straining-cloth, sportive and generous, like a gift, giving excellent vigour to him who praises you. [Like a gift: makhah = sacrifice; fr. root magh].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२१
कश्यपोऽसितो देवलो वा।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
एते धावन्तीन्दवः सोमा इन्द्राय घृष्वयः ।
मत्सरासः स्वर्विदः ॥१॥
"एते “सोमाः “इन्द्राय “धावन्ति गच्छन्ति । कीदृशा एते । “इन्दवः क्लेदयितारो दीप्ता वा “घृष्वयः घर्षणशीलाः
“मत्सरासः मादयितारः “स्वर्विदः स्वर्लोकस्य लम्भयितारः ।।
प्रवृण्वन्तो अभियुजः सुष्वये वरिवोविदः ।
स्वयं स्तोत्रे वयस्कृतः ॥२॥
“प्रवृण्वन्तः सुवानं प्रकर्षेण संभजन्तः तथा “अभियुजः अभियोजयितारः "सुष्वये सुष्ठु अभिषवकर्त्रे “वरिवोविदः ।
‘ वरिवः'इति धननाम । तस्य लम्भयितारः “स्वयं “स्तोत्रे “वयस्कृतः अन्नस्य कर्तारः । एते धावन्तीति संबन्धः ॥
वृथा क्रीळन्त इन्दवः सधस्थमभ्येकमित् ।
सिन्धोरूर्मा व्यक्षरन् ॥३॥
“वृथा अनायासेन “क्रीळन्तः “इन्दवः सोमाः “एकमित् एकमेव “सधस्थं सहस्थानं द्रोणकलशं वा “अभि अक्षरन्निति शेषः ।
“सिन्धोरूर्मा वसतीवरीषु “व्यक्षरन् ।।
एते विश्वानि वार्या पवमानास आशत ।
हिता न सप्तयो रथे ॥४॥
“एते सोमाः “पवमानासः पूयमानाः “विश्वानि “वार्या “वार्याणि वरणीयानि धनानि “आशत व्याप्नुवन् ।
“रथे “हिताः स्थापिताः “नः “सप्तयः अश्वा इव ।
ते यथा रथमभिमतं देशं प्राप्नुवन्ति तद्वद्धनमस्माकं प्रायच्छन्नित्यर्थः ॥
आस्मिन्पिशङ्गमिन्दवो दधाता वेनमादिशे ।
यो अस्मभ्यमरावा ॥५॥
हे 'इन्दवः सोमाः “अस्मिन् यजमाने “पिशङ्गं बहुरूपं मणिमुक्ताहिरण्यादिभेदेन नानारूपं “वेनं
कामयन्तं बहुविधं कामम् “आदिशे अस्मभ्यमादेशनाय “आ “दधात आयच्छतः ।
“यः यजमानः “अस्मभ्यम् "अरावा ----- प्रयच्छति प्राप्तकाम एव खलु ऋत्विग्भ्यः प्रयच्छति ॥
ऋभुर्न रथ्यं नवं दधाता केतमादिशे ।
शुक्राः पवध्वमर्णसा ॥६॥
“ऋभुर्न उरु भासमानो रथस्वामीव स यथा “रथ्यं रथस्य नेतारं “नवं स्तुत्यं कुशलं सारथिनमग्र
आधत्ते तद्वदस्मदीयेऽस्मिन् “आदिशे स्वामिनि "केतं प्रज्ञानं “दधात स्थापयत । हे सोमाः योऽस्मभ्यं प्रयच्छति तस्मिन्नित्यर्थः।
हे सोमाः "अर्णसा उदकेन “शुक्राः दीप्ताः सन्तः “पवध्वं क्षरध्वम्॥
एत उ त्ये अवीवशन्काष्ठां वाजिनो अक्रत ।
सतः प्रासाविषुर्मतिम् ॥७॥
“त्ये ते “एत “उ एत एव सोमाः “अवीवशन् कामयन्ते यज्ञम् ।
कान्त्वा च “वाजिनः बलवन्तोऽन्नवन्तो वा सोमाः “काष्ठाम् “अक्रत निवासस्थानमकुर्वन् ।
द्रोणकलशादुद्गता ग्रहानित्यर्थः। “सतः यजमानस्य-स्तोतुर्वा “मतिं बुद्धिं स्तुतिं वा “प्रासाविषुः प्रैरयन् ॥
|
9.021.01 These flowing Soma-juices, foe-destroying, exhilarating, heaven-conferring, have gone to Indra.
9.021.02 Showing favour, assailing foes, giving wealth to him who rightly effuses them, and bestowing food spontaneously on their praiser.
9.021.03 The effused juices come sporting lightly to the common receptacle, they drop into the wave of the river. [i.e. the vasati_vari_ water].
9.021.04 Like horses harnessed to a car these pure juices bring (to us) all desirable blessings.
9.021.05 Effused Soma-juices, at our indication, bestow manifold blessings on this (institutor of the sacrifice), who (at present) has given us nothing. [At our indication: asmabhyam a_des'ana_ya = alternative meanign: with a view to us; the sacrificer only bestows gifts on his officiating priests when he has obtained his desire].
9.021.06 As a great man sets before him a commendable charioteer, so do you grant knowledge to our lord, and flow glistening with water.
9.021.07 These effused juices have desired (the sacrifice); powerful they have made for themselves an abiding-place; they have animated the intellect of the pious institutor of the rite.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२२
कश्यपोऽसितो देवलो वा।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
एते सोमास आशवो रथा इव प्र वाजिनः ।
सर्गाः सृष्टा अहेषत ॥१॥
"एते पूयमानाः “सोमासः सोमाः “सृष्टाः अध्वर्युणा आशवः दशापवित्रादधोगमने शीघ्राः “प्र “अहेषत प्रहेषन्ते ।
शीघ्रगमने दृष्टान्तद्वयम् ।
आजौ सृष्टाः शीघ्राः “रथाइव तथोक्तलक्षणाः “वाजिनः इव वेजनवन्तोऽश्वा इव।।
एते वाता इवोरवः पर्जन्यस्येव वृष्टयः ।
अग्नेरिव भ्रमा वृथा ॥२॥
“एते सोमाः “उरवः महान्तः “वाताइव वायव इव “वृथा अनायासेन व्यानशुः इत्युत्तरत्र संबन्धनीयम् ।
अथवाध्याहारेण निःसरन्तीति योज्यम् । तथा “पर्जन्यस्य “वृष्टयः “इव वर्षा यथा तथैव ।
किंच “अग्नेः “भ्रमाः भ्रमणा ज्वालासंचाराः “इव ॥
एते पूता विपश्चितः सोमासो दध्याशिरः ।
विपा व्यानशुर्धियः ॥३॥
"एते “सोमासः सोमाः “पूताः शुद्धाः “विपश्चितः प्राज्ञाः “दध्याशिरः दध्याश्रयणाः “विपा प्रज्ञानेन
“धियः अस्मदीयानि कर्माणि “व्यानशुः व्याप्नुवन्ति ।।
एते मृष्टा अमर्त्याः ससृवांसो न शश्रमुः ।
इयक्षन्तः पथो रजः ॥४॥
“एते सोमाः “मृष्टाः दशापवित्रेण शोधिताः “अमर्त्याः अमरणधर्माणः “ससृवांसः हविर्धानात् सरन्तः
“पथः मार्गान् “रजः लोकांश्च “इयक्षन्तः गन्तुमिच्छन्तः “न “शश्रमुः न श्राम्यन्ति ॥
एते पृष्ठानि रोदसोर्विप्रयन्तो व्यानशुः ।
उतेदमुत्तमं रजः ॥५॥
“एते सोमाः “रोदसो: द्यावापृथिव्योः “पृष्ठानि “विप्रयन्तः विविधं गच्छन्तः “व्यानशुः व्याप्नुवन्ति ।
"उत अपि च “इदमुत्तमं “रजः द्युलोकं व्यानशुः । आहुतिद्वारेणेति भावः । रोदसोरित्यत्रान्तरिक्षोऽभिप्रेतः ।।
तन्तुं तन्वानमुत्तममनु प्रवत आशत ।
उतेदमुत्तमाय्यम् ॥६॥
“तन्तुं यज्ञं “तन्वानम् “उत्तमम् उत्कृष्टं सोमम् “अनु “आशत “प्रवतः नद्यः ।
“उत अपि च “इदं कर्म अनेन सोमेन “उत्तमाय्यम् उत्तमीकृतम्।
अथवा तन्तुं तन्वानं सोमं प्रवतोऽधःस्थिताः सर्वा अन्वाशत । उतेदमुत्तमाख्यं रजः । द्युलोक इत्यर्थः । सोऽप्यन्वश्नुते पृथिव्या चान्तरिक्षेण च । उत्तमीकृतमुत्तमाय्यम् ॥
त्वं सोम पणिभ्य आ वसु गव्यानि धारयः ।
ततं तन्तुमचिक्रदः ॥७॥
हे "सोम “त्वं “पणिभ्यः असुरेभ्यो लुब्धकेभ्यो वा सकाशात् “गव्यानि गोहितानि
“वसु वसूनि गोयूथानि वसूनि चेति वा “आ आहृत्य “धारयः धारयसि ।
तथा “तन्तुं यज्ञं प्रति “ततं विस्तृतं यथा भवति तथा “अचिक्रदः शब्दमकार्षीः ॥
|
9.022.01 These Soma-jices, when let out, neigh as they leap swiftly forth like chariots or rapid steeds let loose.
9.022.02 Like strong winds, like the rains of Parjanya, like the swift-whiring (flames) of fire.
9.022.03 These pure Soma-juices, sagacious, mixed with curds, easily pervade our cermonies with their intelligence. [With their intellignece: vipa_ = prajn~a_nena; vip = twigs which form the bottom of the funnel and suppor the filtering-cloth].
9.022.04 Purified, immortal, issuing from the vessels, eager to traverse their (assigned) paths and the universe, they are never wearied.
9.022.05 Spreading in various directions, they pervade the surface of earth and sky, you and this highest heaven.
9.022.06 Descending rivers follow this excellent (Soma) as it spreads out the sacrifice; this rits is glorified thereby. [As it spreads out the sacrifice: tantum = yajn~am; or, alternatively, straining-cloth; 'descending river fills out the outspread threads'].
9.022.07 You, Soma, hold the wealth of kine which you have won from the Pan.is, you have called aloud at the outspread sacrifice.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२३
कश्यपोऽसितो देवलो वा।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
सोमा असृग्रमाशवो मधोर्मदस्य धारया ।
अभि विश्वानि काव्या ॥१॥
“आशवः शीघ्राः “सोमाः “असृग्रम् असृग्रन् सृज्यन्ते । “मधोः मधुरस्य “मदस्य मदकरस्य “धारया असृग्रमिति संबन्धः । किं प्रति उच्यते । “अभि लक्षीकृत्य “विश्वानि सर्वाणि “काव्या काव्यानि स्तोत्राणि प्रति । स्तोत्रसमय इत्यर्थः ।
अनु प्रत्नास आयवः पदं नवीयो अक्रमुः ।
रुचे जनन्त सूर्यम् ॥२॥
“प्रत्नासः पुराणाः केचित् “आयवः शीघ्रगमना अश्वाः "नवीयः नवतरं “पदम् “अनु “अक्रमुः अनुक्रमन्ते । रूपकव्याहारेण सोमाः स्तूयन्ते । “रुचे दीप्त्यै “सूर्यं “जनन्त कुर्वन्ति । दीप्तं कुर्वन्तीत्यर्थः । सोमप्यायनेन हि चन्द्रो रोचते ।
आ पवमान नो भरार्यो अदाशुषो गयम् ।
कृधि प्रजावतीरिषः ॥३॥
हे “पवमान सोम त्वं “नः अस्मभ्यम् “अर्यः अरेः “अदाशुषः अप्रयच्छतः “गयं गृहं गृहोपलक्षितं धनम् “आ “भर आहर । तथास्मभ्यं “प्रजावतीरिषः च “कृधि कुरु ।।
अभि सोमास आयवः पवन्ते मद्यं मदम् ।
अभि कोशं मधुश्चुतम् ॥४॥
“आयवः गन्तारः “सोमासः सोमाः “मद्यं मदकरं रसम् “अभि “पवन्ते क्षरन्ति । तथा “मधुश्चुतं मधुस्राविणं "कोशम् । रसाधारेण कोशशब्देन तत्रामिश्रितो रसो लक्ष्यते। तम् “अभि पवन्त इति शेषः ।।
सोमो अर्षति धर्णसिर्दधान इन्द्रियं रसम् ।
सुवीरो अभिशस्तिपाः ॥५॥
“सोमः “अर्षति गच्छति । कीदृशः सः। “धर्णसिः धारको जगतां तथा “इन्द्रियम् इन्द्रियवर्धकं “रसं “दधानः धारयन् “सुवीरः सुवीर्यः “अभिशस्तिपाः अभिशस्तेः पाता। अभितो हिंसा ततो रक्षक इत्यर्थः। सोमपानं ब्रह्महत्यादिनिन्दामनुमार्ष्टीति प्रसिद्धम् ॥
इन्द्राय सोम पवसे देवेभ्यः सधमाद्यः ।
इन्दो वाजं सिषाससि ॥६॥
हे सोम “सधमाद्यः । सधमादो यज्ञः । तदर्हस्त्वम् “इन्द्राय “देवेभ्यः चान्येभ्यः “पवसे क्षरसि । हे तादृश "इन्दो सोम अस्मभ्यं “वाजम् अन्नं “सिषाससि दातुमिच्छसि ।।
अस्य पीत्वा मदानामिन्द्रो वृत्राण्यप्रति ।
जघान जघनच्च नु ॥७॥
“मदानां मदकराणां मध्येऽतिशयेन मदकरम् “अस्य अमुं सोमं “पीत्वा “वृत्राणि शत्रून् अप्रतिगतः सन् “इन्द्रः "जघान हतवान् । “नु क्षिप्रं “जघनत् “च । हन्तु चेदानीमपि ॥
9.023.01 The swift-flowing Soma-juices have issued in a stream of the sweet exhilarating (beverage), at (the recital of) all the praise (of the sages).
9.023.02 Ancient swift-going (horses), they (the juices) have traversed anew field-- they have a generated a sun to give light. [pratna_sa a_yavah may also mean, the arranged place of sacrifice].
9.023.03 Bring to us, purifier, the house of our enemy who presents no libations-- bestow upon us progeny-abounding food. [The house of our enemy: a metonym for 'wealth'].
9.023.04 The swift-flowing Soma-juices diffuse exhilarating wine-- they flow to the honey-shedding receptacle. [Honey-shedding receptacle: 'the unmixed portion of the juice'].
9.023.05 The Soma flows, the sustainer (of the world), bearing a sense-invigorating essence-- heroic-- a protector against calumny.
9.023.06 Soma, who are worthy of the sacrifice, you flow to Indra and to the gods; you, Indu, vouchsafe to give us food. [Worhty of the sacrifice: sadhama_dya = yajn~a_rha].
9.023.07 Having drunk of this chief of exhilarating draughts, Indra irresistible has slain his foes, and may he ever slay them.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२४
कश्यपोऽसितो देवलो वा।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
प्र सोमासो अधन्विषुः पवमानास इन्दवः ।
श्रीणाना अप्सु मृञ्जत ॥१॥
“सोमासः सोमाः “पवमानासः पूयमानाः “इन्दवः दीप्ताः “प्र “अधन्विषुः । धन्वतिर्गतिकर्मा। प्रगच्छन्ति ।
किंच “श्रीणानाः गोभिः श्रयमाणाः "अप्सु वसतीवरीषु च “मृञ्जत मृज्यन्ते ।
अभि गावो अधन्विषुरापो न प्रवता यतीः ।
पुनाना इन्द्रमाशत ॥२॥
“गावः गमनशीला इन्दवः “अभि “अधन्विषुः अभिगच्छन्ति दशापवित्रम् ।
किमिव । “प्रवता प्रवणवता देशेन “यतीः गच्छन्त्यः "आपो “न आप इव ।
पश्चात् “पुनानाः “इन्द्रं प्रीणयितुम् “आशत व्याप्नुवन् । आहुतिप्रणाड्येन्द्रमेव वा व्याप्नुवन् ॥
प्र पवमान धन्वसि सोमेन्द्राय पातवे ।
नृभिर्यतो वि नीयसे ॥३॥
हे पवमान “सोम “इन्द्राय इन्द्रस्य “पातवे पानाय “प्र “धन्वसि प्रगच्छस्याहवनीयं प्रति हविर्धानात् ।
तदेवाह। "नृभिः नेतृभिर्ऋत्विग्भिः “यतः विनीतः “वि “नीयसे हविर्धानात् । अथवा । पवमान प्र धन्वसि पात्रं प्रतीन्द्रपानाय तदर्थं हविर्धानाद्वि नीयसे ।
त्वं सोम नृमादनः पवस्व चर्षणीसहे ।
सस्निर्यो अनुमाद्यः ॥४॥
हे “सोम “त्वं नृमादनः नृणां मादयिता त्वं “चर्षणीसहे । चर्षणयो मनुष्या द्वेष्टारः ।
तेषां समभिभवित्र इन्द्राय “पवस्व क्षर "यः त्वं “सस्निः शुद्धः “अनुमाद्यः स्तुत्यः स पवस्वेति समन्वयः ॥
इन्दो यदद्रिभिः सुतः पवित्रं परिधावसि ।
अरमिन्द्रस्य धाम्ने ॥५॥
हे “इन्दो त्वं “यत् यदा “अद्रिभिः ग्रावभिः “सुतः अभिषुतः “पवित्रं दशापवित्रं “परिधावसि परिगच्छसि ।
तदा “इन्द्रस्य “धाम्ने स्थानायाधारकायोदराय वा “अरं पर्याप्तो भवसि ।।
पवस्व वृत्रहन्तमोक्थेभिरनुमाद्यः ।
शुचिः पावको अद्भुतः ॥६॥
हे “वृत्रहन्तम शत्रूणामतिशयेन हन्तरिन्दो त्वं “पवस्व क्षर । कीदृशस्त्वम् । “उक्थेभिः शस्त्रैः “अनुमाद्यः स्तुत्यः
“शुचिः शुद्धः “पावकः अन्यस्य शोधकः “अद्भुतः महान् । एवंमहानुभावः पवस्व ॥
शुचिः पावक उच्यते सोमः सुतस्य मध्वः ।
देवावीरघशंसहा ॥७॥
“सुतस्य अभिषुतस्य “मध्वः मदकरस्य वल्ल्यात्मकः “सोमः रसरूपः
“शुचिः स्वयं शुद्धः “पावकः शोधकश्च “उच्यते । तथा “देवावीः देवानामविता तर्पयिता “अघशंसहा । अघं पापं शंसन्तीत्यघशंसा असुराः। तेषां हन्तेति चोच्यते ॥
|
9.024.01 The purified effused Soma-juices have flowed forth-- mixing (with curds and milk) they are cleansed in the waters.
9.024.02 The flowing juices rush (to the filter), like waters flowing down a declivity; purified they gratify Indra.
9.024.03 Purifier, Soma, you proceed to Indra for his drinking-- thence are you brought by the priests. [You proceed: added, 'from the wagon whence they are taken by the priests to the a_havani_ya fire' or 'to the vessel'].
9.024.04 You, Soma, who are the exhilarator of men, flow to (Indra), the conqueror of enemies, you who are pure and to be worshipped. [The conqueror of enemies: Sa_maveda replaces cars.an.i_dhr.tih for cars.an.i_sahe, i.e. an epithet of Soma, 'laid hold of by men', or 'the protection of men'].
9.024.05 When, Indu, effused by the stones, you have flowed to the filtering-cloth, you are an ample portion for Indra's belly. [You are an ample portion for Indra's belly: indrasya udara_ya parya_pto bhavasi].
9.024.06 Utter destroyer of enemies, flow forth, to be propitiated by praises, pure, purifying, wonderful.
9.024.07 Soma, (the yielder) of the exhilarating effusion, is called the pure, the purifier, the gratifier of the gods, the slayer of the wicked. [Sa_maveda has sutah sa madhuma_n, for sutasya madhvah].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२५
दृळ्हच्युत आगस्त्यः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
पवस्व दक्षसाधनो देवेभ्यः पीतये हरे ।
मरुद्भ्यो वायवे मदः ॥१॥
हे “हरे हरितवर्ण पापहर्तर्वा सोम “दक्षसाधनः । दक्षो बलम् । तस्य साधकः “मदः मदकरश्च त्वं “पवस्व क्षर।
“देवेभ्यः इन्द्रादिभ्यः “पीतये पानाय । तथा “मरुद्यःस “वायवे च पीतये पवस्व ॥
पवमान धिया हितोऽभि योनिं कनिक्रदत् ।
धर्मणा वायुमा विश ॥२॥
हे “पवमान सोम “धिया कर्मणास्मद्व्यापारेण अङ्गुल्या वा “हितः धृतः सन् “कनिक्रदत्
शब्दं कुर्वन् “योनिं स्थानं ग्रहं वा “अभि विशेति शेषः । तदेवाह। “धर्मणाः “वायुम् ।
वायुसंबन्धि पात्रमित्यर्थः । तत् “आ “विश प्रविश ॥
सं देवैः शोभते वृषा कविर्योनावधि प्रियः ।
वृत्रहा देववीतमः ॥३॥
अयं सोमः "सं "शोभते "देवैः सह "योनौ स्थाने स्वीयेऽधिष्ठितः "वृषा कामानां वर्षकः
“कविः क्रान्तप्रज्ञः "प्रियः प्रियभूतः सर्वेषां यद्वा प्रीणयिता “वृत्रहा वृत्रस्य हन्ता “देववीतमः
अतिशयेन देवान् कामयमानः एवंमहानुभावः सोमः संशोभते ।।
विश्वा रूपाण्याविशन्पुनानो याति हर्यतः ।
यत्रामृतास आसते ॥४॥
“विश्वा सर्वाणि रूपाण्याविशन् "पुनानः पूयमानः "हर्यतः कमनीयः । ‘हर्य गतिकान्त्योः ।
ईदृशः "याति गच्छति । "यत्र "अमृतासः अमृता देवाः "आसते तिष्ठन्ति तं देशं याति ॥
अरुषो जनयन्गिरः सोमः पवत आयुषक् ।
इन्द्रं गच्छन्कविक्रतुः ॥५॥
“अरुषः आरोचमानः "सोमः "गिरः शब्दान् "जनयन् पवते क्षरति । किं कुर्वन् ।
"आयुषक् अनुषक्तम् "इन्द्रं "गच्छन् व्याप्नुवन् "कविक्रतुः क्रान्तप्रज्ञः ॥
आ पवस्व मदिन्तम पवित्रं धारया कवे ।
अर्कस्य योनिमासदम् ॥६॥
हे “मदिन्तम मादयितृतम "कवे क्रान्तप्रज्ञ सोम त्वं "पवित्रम् अतिक्रम्य “धारया “आ “पवस्व ।
किमर्थम् । "अर्कस्य अर्चनीयस्येन्द्रस्य "योनिं स्थानम् "आसदं प्राप्तुम् ॥ |
9.025.01 Green-tinted (Soma), do you who are the bestower of strength, the exhilarating, flow as a beverage for the gods, for the Maruts and for Va_yu.
9.025.02 Purifying (Soma), placed suitably by the sacred rite, (enter) uttering a cry the (appointed) place, enter by the sacred function into Va_yu. [i.e. the vessel associated with, or set apart for Va_yu, va_yu sambandhi pa_tram].
9.025.03 This Soma, the showerer (of benefits), the seer, the beloved, the destroyer of foes,t he most devout, shines in its appointed place along with the gods.
9.025.04 Pervading all forms, the pure, the desirable goes to the place where the immortals abide.
9.025.05 Endowed with wisdom of the past, the brilliant Soma, generating sounds, flows forth continually proceeding to Indra.
9.025.06 Most exhilarating and sage (Soma), flow through the filter in a stream, to attain the station of the adorable Indra.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२६
इध्मवाहो दार्ढच्युतः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
तममृक्षन्त वाजिनमुपस्थे अदितेरधि ।
विप्रासो अण्व्या धिया ॥१॥
“तं "वाजिनम् अश्वमश्ववदाशुम्। व्याप्तमित्यर्थः। “अदितेः पृथिव्याः “उपस्थे उत्सङ्गे।
“अधि इति सप्तम्यर्थानुवादी । "अमृक्षन्त शोधितवन्तः । के। "विप्रासः मेधाविनोऽध्वर्य्वादयः ।
केन साधनेन । "अण्व्या अङ्गुल्या "धिया प्रज्ञया स्तुत्या वा अमृक्षन्त । अथवाण्व्या सूक्ष्मया धियाङ्गुल्येति विशेष्यविशेषणभावः ॥
तं गावो अभ्यनूषत सहस्रधारमक्षितम् ।
इन्दुं धर्तारमा दिवः ॥२॥
“तं सोमं "गावः गन्त्र्यः स्तुतयः “अभ्यनूषत अस्तुवन् । कीदृशं तम् । "सहस्रधार बहुधारम् “अक्षितम्
अक्षीणम् "इन्दुं दीप्तं "दिवः द्युलोकस्य “आ “धर्तारं सर्वतो धारकम् ।
सोमाधारत्वात् द्युलोकवासिनां संस्थानस्य ॥
तं वेधां मेधयाह्यन्पवमानमधि द्यवि ।
धर्णसिं भूरिधायसम् ॥३॥
“वेधां विधातारं "पवमानं "तं "मेधया प्रज्ञया "अह्यन् प्रहिण्वन्ति ।
किं प्रति । "अधि “द्यवि द्युलोकं प्रति ।
पुनः कीदृशम् । “धर्णसिं सर्वस्य धारकं "भूरिधायसं बहूनां कर्तारम् ।।
तमह्यन्भुरिजोर्धिया संवसानं विवस्वतः ।
पतिं वाचो अदाभ्यम् ॥४॥
“तं सोमं "विवस्वतः परिचरत ऋत्विजः "भुरिजोः बाह्वोः “धिया अङ्गुल्या "अह्यन् प्राहिण्वन् ।
कीदृशं तम् । "संवसानं वसन्तं पात्रे “वाचः स्तुतेः "पतिं स्वामिनम् "अदाभ्यम् अदम्भनीयम् ॥
तं सानावधि जामयो हरिं हिन्वन्त्यद्रिभिः ।
हर्यतं भूरिचक्षसम् ॥५॥
“तं सोमं "हरिं हरितवर्णं "सानावधि समुच्छ्रिते देशे। अधीति सप्तम्यर्थानुवादी। "जामयः अङ्गुलयः “हिन्वन्ति प्रेरयन्ति ।
अधिषुण्वन्ति "अद्रिभिः ग्रावभिः । कीदृशम् ।
"हर्यतं कमनीयं "भूरिचक्षसं बहुद्रष्टारम् ॥
तं त्वा हिन्वन्ति वेधसः पवमान गिरावृधम् ।
इन्दविन्द्राय मत्सरम् ॥६॥
हे "पवमान सोम “तम् उक्तगुणविशिष्टं "त्वा त्वां “हिन्वन्ति प्रेरयन्ति । कस्मै । "इन्द्राय । के।
"वेधसः विधातार ऋत्विजः ।
कीदृशं त्वाम् । “गिरावृधं स्तुत्या वर्धमानम् “इन्दुं दीप्तं सरूपं वा "मत्सरं मदकरम् ॥ |
9.026.01 The priests have cleansed that Soma (swift as) horse, on the lap of Aditi with fingers and with hymns. [On thelap of Aditi: i.e., the earth; with hymns: or, 'with delicate fingers'].
9.026.02 The chants celebrate that Indu flowing in a thousand streams, inexhaustible, the supporter of heaven. [The chants: ga_vah = gantryah stutayah; the reference may be to the cows as contributing their milk].
9.026.03 They have elevated to heaven by their praise that creative purifying (Soma), the sustainer, the maker of many. [bhu_ridha_yasam = bahu_na_m karta_ram; it perhaps means, 'the nourisher of many'].
9.026.04 The worshippers have elevated by the fingers of their arms that unconquerable lord of praise abiding (in the vessels).
9.026.05 The sister-fingers in a raised place press out by the grinding stones that green-tinted (Soma), desirable and far-beholding.
9.026.06 The worshippers offer you to Indra, purifier, Indu, filled with praise and bestowing exhilaration.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२७
नृमेध आङ्गिरसः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
एष कविरभिष्टुतः पवित्रे अधि तोशते ।
पुनानो घ्नन्नप स्रिधः ॥१॥
“एषः सोमः "कविः मेधावी “अभिष्टुतः अभितः स्तुतः "पवित्रे "अधि दशापवित्रमतीत्य “तोशते ।
यद्यपि तोशतिर्वधकर्मा तथापि हनने गतिसद्भावादत्र गतिमात्रे वर्तते । गच्छतीत्यर्थः । अथवा ।
पवित्रेऽधि कृष्णाजिने तोशते हन्यते । पीड्यत इत्यर्थः । किं कुर्वन् । “पुनानः पूयमानः “स्रिधः शत्रून् "अप “घ्नन् अपगमयन् ।
एष इन्द्राय वायवे स्वर्जित्परि षिच्यते ।
पवित्रे दक्षसाधनः ॥२॥
“एषः सोमः "स्वर्जित् स्वर्गस्य सर्वस्य वा जेता'“इन्द्राय "वायवे च "पवित्रे "परि “षिच्यते ।
कीदृश एषः । "दक्षसाधनः बलकारी ।।
एष नृभिर्वि नीयते दिवो मूर्धा वृषा सुतः ।
सोमो वनेषु विश्ववित् ॥३॥
“एषः "सोमः "नृभिः कर्मनेतृभिर्ऋत्विग्भिः "वि "नीयते विविधं नीयते ।
एष कीदृशः । "दिवः द्युलोकस्य "मूर्धा शिरोवत्प्रधानभूतः "वृषा अभिमतवर्षकः "सुतः अभिषुतः ।
कुत्र नीयते । “वनेषु वननीयेषु वनसंभूतद्रुमविकारेषु वा पात्रेषु । "विश्ववित् सर्वज्ञ एष इति समन्वयः ॥
एष गव्युरचिक्रदत्पवमानो हिरण्ययुः ।
इन्दुः सत्राजिदस्तृतः ॥४॥
“एषः सोमः "पवमानः पूयमानः "अचिक्रदत् शब्दं करोति । कथंभूतः सन् ।
"गव्युः अस्माकं गा इच्छन् 'हिरण्ययुः धनमिच्छन्
"इन्दुः दीप्तः सन् "सत्राजित् महतः शत्रोरसुरादेर्जेता “अस्तृतः स्वयमन्यैरहिंस्यश्च सन् ॥
एष सूर्येण हासते पवमानो अधि द्यवि ।
पवित्रे मत्सरो मदः ॥५॥
“एषः "पवमानः पूयमानः सोमः "सूर्येण देवेन “अधि “द्यवि द्युलोकेऽन्तरिक्षे "पवित्रे “हासते परित्यज्यते ।
"मत्सरः मदकरः “मदः सोमः । यद्यप्यध्वर्युहस्तादृशापवित्रे परित्यज्यते सोमस्तथाप्यन्तरिक्षे सूर्येण पवित्रे
त्यज्यत इति भावना वीर्यवत्त्वाय । सत्स्वप्यन्यदेवेषु सोमस्रावणे सूर्यस्य कः प्रसङ्ग इति न वाच्यं सूर्यरश्मिभिरेव सोमस्याप्यायनात् ॥
एष शुष्म्यसिष्यददन्तरिक्षे वृषा हरिः ।
पुनान इन्दुरिन्द्रमा ॥६॥
“एष "शुष्मी बलवान् सोमः "अन्तरिक्षे दशापवित्रे “असिष्यदत् स्यन्दते । कीदृश एषः ।
"वृषा वर्षकः "हरिः हरितवर्णः "पुनानः पूयमानः
“इन्दुः दीप्तश्चैव "इन्द्रमा इन्द्रं च अभिगच्छतीति शेषः । आ इति चार्थे ॥
|
9.027.01 This seer, the purifying (Soma), lauded by us, passes through the filter, driving away foes.
9.027.02 This invigorating heaven-conquering Soma is poured upon the filter for Indra and Va_yu.
9.027.03 This Soma, the showerer (of benefits), the summit of heaven, the all-knowing, being expressed is brought by the priests into the wooden vessels. [Into the wooden vessels: vanes.u = desirable; or, 'wooden' vessels, vanani_yes.u vanasam.bhu_ta druma vika_res.u va_ pa_tres.u].
9.027.04 This Indu resounds as it drops, yearning to give us cattle and gold, the conqueror of foes, the irresistible.
9.027.05 This pure-flowing exhilarating Soma is abandoned by the sun in the filter, the sky. [The implication is that the sun seems to perform on a grand scale the same office of the diffusing Soma which the priests performed on a small scale in the filter, which is metaphorically called the sky. ha_sate = parityajyate; a rendering: this exhilarating Soma, as it drops on the filter, rises with the sun into the heavens].
9.027.06 This powerful and purifying showerer (of benefits), the green-tinted Indu, flows through the firmament to Indra. [antariks.e = the filter, i.e. the firmament].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२८
प्रियमेध आङ्गिरसः।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
एष वाजी हितो नृभिर्विश्वविन्मनसस्पतिः ।
अव्यो वारं वि धावति ॥१॥
“एषः सोमः “वाजी गमनशीलः “हितः अध्वर्युणा पात्रे निहितः "विश्ववित् सर्वज्ञः "मनसः स्तोत्रस्य “पतिः स्वामी । अथवा सोमस्य मनोभिमानित्वात् मनसः स्वामित्वं चन्द्रमा मनो भूत्वा हृदयं प्राविशत्' ( ऐ. आ. २.४.२) इति श्रुतेः । तादृशोऽसौ “अव्यो “वारम् अवेर्वालं दशापवित्रं “वि “धावति विविधं गच्छति ॥
एष पवित्रे अक्षरत्सोमो देवेभ्यः सुतः ।
विश्वा धामान्याविशन् ॥२॥
“एषः “सोमः "देवेभ्यः देवार्थं "सुतः अभिषुतः सन् "पवित्रे “अक्षरत् स्रवति । “विश्वा सर्वाणि “धामानि देवशरीराणि "आविशन् प्रविशन् । प्रवेष्टुमित्यर्थः ।।
एष देवः शुभायतेऽधि योनावमर्त्यः ।
वृत्रहा देववीतमः ॥३॥
“एषः सोमः “देवः “शुभायते शोभते । कुन्न । “अधि “योनौ स्वीये स्थाने । कीदृश एषः । “अमर्त्यः अमरणधर्मा “वृत्रहा शत्रुहन्ता "देववीतमः अतिशयेन देवानां कामयिता ॥
एष वृषा कनिक्रदद्दशभिर्जामिभिर्यतः ।
अभि द्रोणानि धावति ॥४॥
“एष “वृषा वर्षिता कामानां “कनिक्रदत् शब्दं कुर्वन् "दशभिर्जामिभिः अङ्गुलीभिः “यतः धृतः “द्रोणानि द्रुममयाणि पात्राणि “अभि “धावति अभिगच्छति ॥
एष सूर्यमरोचयत्पवमानो विचर्षणिः ।
विश्वा धामानि विश्ववित् ॥५॥
“एषः सोमः “सूर्यमरोचयत् रोचयति स्वरसेन । "पवमानः पूयमानः “विचर्षणिः सर्वस्य द्रष्टा “विश्ववित् सर्ववित् । न केवलं सूर्यं किंतु "विश्वा सर्वाणि “धामानि तेजःस्थानानि रोचयति ॥
एष शुष्म्यदाभ्यः सोमः पुनानो अर्षति ।
देवावीरघशंसहा ॥६॥
“एषः “सोमः “शुष्मी बलवान् “अदाभ्यः अदम्भनीयः “पुनानः पूयमानः “अर्षति गच्छति । “देवावीः देवानामविता “अघशंसहा । अघान् शंसन्तीत्यघशंसाः । तेषां हन्ता ॥
9.028.01 This swift-flowing (Soma) placed (in the vessels) by the priests, all-knowing, the lord of praise, has to the woollen (filter).
9.028.02 This (Soma), effused for the gods, flows into the filter, penetrating all the (divine) forms.
9.028.03 This divine immortal (Soma) is brilliant in his own place, the slayer of enemies, the most devoted to the gods.
9.028.04 This showerer (of desire), expressed by the ten fingers, has uttered a sound ot the pitchers.
9.028.05 This purified, all-contemplating, all-knowing (Soma) gives radiance to the sun and all the spheres (of light).
9.028.06 This powerful invincible purifying Soma proceeds the protector of the gods, the destroyer of the wicked.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२९
नृमेध आङ्गिरसः।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
प्रास्य धारा अक्षरन्वृष्णः सुतस्यौजसा ।
देवाँ अनु प्रभूषतः ॥१॥
“अस्य सोमस्य "वृष्णः वर्षकस्य "सुतस्य अभिषुतस्य "देवाननु प्रभूषतः प्रभवितुमिच्छतः “ओजसा स्ववीर्येण “धाराः “प्र “अक्षरन् प्रकर्षेण क्षरन्ति ।
सप्तिं मृजन्ति वेधसो गृणन्तः कारवो गिरा ।
ज्योतिर्जज्ञानमुक्थ्यम् ॥२॥
“सप्तिम् अश्वस्थानीयं सर्पणस्वभावं वा सोमं “मृजन्ति शोधयन्ति । के। “गृणन्तः स्तुवन्तः “वेधसः विधातारः “कारवः कर्मकतारोऽध्वर्य्वादयः “गिरा स्तुत्या साधनेन । कीदृशं सप्तिम् । “ज्योतिः दीप्यमानं सोमं "जज्ञानं जायमानम् । प्रवृद्धमित्यर्थः । अथवा ज्योतिर्जायमानम् ‘अयं वै ज्योतिर्यत् सोमः'इति श्रुतेः । “उक्थ्यं स्तुत्यम् ॥
सुषहा सोम तानि ते पुनानाय प्रभूवसो ।
वर्धा समुद्रमुक्थ्यम् ॥३॥
हे “सोम “प्रभूवसो प्रभूतधन “पुनानाय पूयमानस्य “ते तव “तानि तेजांसि “सुषहा शोभनाभिभावुकानि । यस्मादेवं तस्मात् “समुद्रं समुद्रसदृशं द्रोणकलशम् “उक्थ्यं स्तुत्यं तं "वर्ध वर्धय । पूरय रसेन ॥
विश्वा वसूनि संजयन्पवस्व सोम धारया ।
इनु द्वेषांसि सध्र्यक् ॥४॥
हे “सोम "विश्वा सर्वाणि “वसूनि अस्मदर्थं “संजयन् “पवस्व क्षर “धारया । “द्वेषांसि द्वेष्याणि सर्वाणि “सध्र्यक् सहैव “इनु प्रेरय दूरदेशं प्रति ॥
रक्षा सु नो अररुषः स्वनात्समस्य कस्य चित् ।
निदो यत्र मुमुच्महे ॥५॥
हे सोम “नः अस्मान् “सु सुष्ठु “रक्ष पालय । कस्मात् । “अररुषः अदातुः “स्वनात् शब्दात् निन्दारूपात्। किमेकस्यादानशीलस्य । न । “समस्य सर्वस्य योऽस्ति तस्य सर्वस्य कस्यचित् । कंचनामुञ्चन्नित्यर्थः । न केवलमदातुः स्वनात् । किं तर्हि । “कस्य “चित् कस्यापि “निदः निन्दकाद्रक्ष । “यत्र “मुमुच्महे यस्मिन्रक्षणे सति वयं मुक्ता भवेम तेन रक्षणेन रक्षेति ॥
एन्दो पार्थिवं रयिं दिव्यं पवस्व धारया ।
द्युमन्तं शुष्ममा भर ॥६॥
हे “इन्दो क्लिद्यमान सोम त्वं “धारया “आ “पवस्व सर्वतः क्षर । “पार्थिवं दिव्यं च “रयिं धनं “द्युमन्तं दीप्तिमन्तं “शुष्मं बलं च “आ “भर आहरास्मभ्यम् ॥
9.029.01 The streams of this effused (Soma), the showerer (of benefits), flow forth, as it seeks to surpass the gods in strength. [Seeks to surpass: anuprabhu_s.atah, considered an irregular desiderative particle].
9.029.02 The pious performers (of holy rites), the utterers of praise, purify by their laudation the radiant courser (the Soma) as soon as generated and meriting to be hymned.
9.029.03 Soma, distributor of abundant wealth, those radiances of yours when you are purified are over-powering; fill therefore the praiseworthy ocean-like (pitcher).
9.029.04 Flow, Soma, in a full stream, conquering for us all treasures-- drive our enemies away together.
9.029.05 Preserve us from the reproach of every one who makes offerings, who utters a blame-- that we may be free.
9.029.06 Indu, pour to us in a stream terrestrial and celestial riches, bring brilliant vigour.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३०
बिन्दुराङ्गिरसः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री
प्र धारा अस्य शुष्मिणो वृथा पवित्रे अक्षरन् ।
पुनानो वाचमिष्यति ॥१॥
“शुष्मिणः बलवतः “अस्य सोमस्य “धाराः “पवित्रे दशापवित्रे “वृथा अप्रयत्नेन “अक्षरन् स्रवन्ति ।
तदानीं "पुनानः पूयमानः सोमः “वाचं स्तुतिं स्वीयं ध्वनिं वा “इष्यति प्रेरयति ।
इन्दुर्हियानः सोतृभिर्मृज्यमानः कनिक्रदत् ।
इयर्ति वग्नुमिन्द्रियम् ॥२॥
अयम् “इन्दुः दीप्तः सोमः “हियानः प्रेर्यमाणः व्याप्रियमाणः । कैः ।
“सोतृभिः ऋत्विग्भिः । पश्चाद्दशापवित्रे "मृज्यमानः शोध्यमानः “कनिक्रदत् शब्दं कुर्वन् “इन्द्रियम् इन्द्रस्य संबन्धिनमिन्द्रियमपि ----- करं “वग्नुं शब्दम् “इयर्ति प्रेरयति ग्रहणसमये ॥
आ नः शुष्मं नृषाह्यं वीरवन्तं पुरुस्पृहम् ।
पवस्व सोम धारया ॥३॥
हे “सोम त्वं “धारया “आ “पवस्व । किम्। “शुष्मं बलम् । कीदृशम् ।
“नृषाह्यं नृणामस्मद्विरोधिनामभिभावुकं “वीरवन्तं पुत्रोपेतं “पुरुस्पृहं बहुभिः स्पृहणीयं शुष्ममा पवस्व । एतस्य लाभाय पवस्वेत्यर्थः । रसस्रावे सति होमद्वारा तत्सिद्धे शुष्मं पवस्वेत्युपचर्यते ॥
प्र सोमो अति धारया पवमानो असिष्यदत् ।
अभि द्रोणान्यासदम् ॥४॥
अयं “पवमानः “सोमः “धारया “अति अतिक्रम्य देशापवित्रं “प्र “असिष्यदत् प्रस्यन्दते ।
किमर्थम् । “द्रोणानि द्रोणकलशादीनि “आसदम् आसादनाय ॥
अप्सु त्वा मधुमत्तमं हरिं हिन्वन्त्यद्रिभिः ।
इन्दविन्द्राय पीतये ॥५॥
हे “इन्दो सोम “अप्सु वसतीवरीषूदकेषु “मधुमत्तमम् अतिशयेन मधुमन्तं “हरिं हरितवर्णं
“त्वा त्वाम् “अद्रिभिः अभिषवग्रावभिः “हिन्वन्ति प्रेरयन्ति ।
किमर्थम् । “इन्द्राय इन्द्रस्य “पीतये पानाय ॥
सुनोता मधुमत्तमं सोममिन्द्राय वज्रिणे ।
चारुं शर्धाय मत्सरम् ॥६॥
हे ऋत्विजः यूयं “मधुमत्तमं मधुररसोपेतं “सोममिन्द्राय “वज्रिणे वज्रयुक्ताय “सुनोत सुनुत । पुनः कीदृशम् ।
“चारुं चरणीयं “मत्सरं मदकरं "शर्धाय अस्माकं बलायेन्द्रस्य पानाथ च सोमं सुनुतेति बूते यजमानः स्वीयान् ॥ |
9.030.01 The streams of this strong Soma flow without effort into the filter; purified, he excites praise. [or, he utters a sound].
9.030.02 This Indu, urged by the priests, and purified with a sound in the filter, utters loud voice (in the oblation).
9.030.03 Pour upon us in a stream, Soma, foe-subduing strength, associated with male offspring and desired by many.
9.030.04 This purified Soma flows out in a stream to take its place in the pitchers.
9.030.05 Indu, they press you forth by the stories, most sweet-flavoured and green-tinted, into the waters for Indra to drink.
9.030.06 (Priests) express the most sweet-flavoured beautiful exhilarating Soma for Indra the thunderer, and for our invigoration.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३१
गोतमो राहूगणः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री
प्र सोमासः स्वाध्यः पवमानासो अक्रमुः ।
रयिं कृण्वन्ति चेतनम् ॥१॥
“प्र “अक्रमुः प्रगच्छन्ति कलशं प्रति । के। “सोमासः सोमाः । कीदृशाः।
“स्वाध्यः सुध्यानाः सुकर्माणो वा "पवमानासः पूयमानाः ।
ते च ”चेतनं प्रज्ञापनं “रयिं धनं “कृण्वन्ति कुर्वन्त्यस्माकम् ॥
दिवस्पृथिव्या अधि भवेन्दो द्युम्नवर्धनः ।
भवा वाजानां पतिः ॥२॥
हे "इन्दो "वाजानाम् अन्नानां “पतिः स्वामी त्वं “दिवः द्युलोकस्य “पृथिव्याः
भूलोकस्य “द्युम्नवर्धनः द्योतमानस्य हिरण्यादिलक्षणधनस्य वर्धयिता “भव ।
अस्माकं लोकद्वये यत् द्युम्नमस्ति तस्य वर्धयिता भवास्मभ्यमित्यर्थः ॥
तुभ्यं वाता अभिप्रियस्तुभ्यमर्षन्ति सिन्धवः ।
सोम वर्धन्ति ते महः ॥३॥
हे “सोम “तुभ्यं त्वदर्थं “वाताः वायवः “अभिप्रियः अभितर्पयितारो भवन्ति ।
तथा “सिन्धवः स्यन्दमाना नद्यः “तुभ्यमर्षन्ति गच्छन्ति । अभिषूयमाणस्य तवाप्यायनायैवं कुर्वन्तीत्यर्थः ।
त उभयेऽमी “ते तव "महः महत्त्वं “वर्धन्ति वर्धयन्ति ।।
आ प्यायस्व समेतु ते विश्वतः सोम वृष्ण्यम् ।
भवा वाजस्य संगथे ॥४॥
हे “सोम त्वं वायुभिरद्भिश्च “आ “प्यायस्व प्रवृद्धो भव ।
“ते त्वां “विश्वतः “वृष्ण्यं वर्षयोग्यं , बलं “समेतु संगच्छताम् ।
“संगथे संग्रामे “वाजस्य अन्नस्य प्रापकः “भव ॥
तुभ्यं गावो घृतं पयो बभ्रो दुदुह्रे अक्षितम् ।
वर्षिष्ठे अधि सानवि ॥५॥
हे “बभ्रो बभ्रुवर्ण सोम "तुभ्यं त्वदर्थं “गावो “घृतं “पयः च “अक्षितम् अक्षीणं “दुदुहे दुहते ।
“वर्षिष्ठे प्रवृद्धे “अधि “सानवि समुच्छ्रिते प्रदेशे स्थिताय तुभ्यम् ॥
स्वायुधस्य ते सतो भुवनस्य पते वयम् ।
इन्दो सखित्वमुश्मसि ॥६॥
हे “भुवनस्य भूतजातस्य “पते स्वामिन् पालक सोम। सोमस्य जगदाप्यायिकत्वेन तत्स्वामित्वम् ।
हे "इन्दो सोम “वयम् अनुष्ठातारः “स्वायुधस्य “ते तव “सतः “सखित्वमुश्मसि कामयामहे ॥ |
9.031.01 The benevolent juices being purified flow forth, they confer intellectual wealth.
9.031.02 Indu, be (to us) the augmenter of the riches of heaven and earth, be the lord of food. [Augmenter: cetanam = prajn~a_panam].
9.031.03 For you, Soma, the winds are gracious, for you the rivers flow, they magnify your greatness.
9.031.04 Be well nourished, Soma; may vigour come to you from all sides, be (the giver) of strength in battle.
9.031.05 Tawny-tinted (Soma), the cows yield butter and milk inexhaustible for you (set) on the highest summit.
9.031.06 Indu, lord of beings, we desire the friendship of you, the well-armed.
प्र सोमासो मदच्युतः श्रवसे नो मघोनः ।
सुता विदथे अक्रमुः ॥१॥
“सोमासः सोमाः “मदच्युतः मदस्राविणः “सुताः अभिषुताः सन्तः “विदथे यज्ञे “मघोनः हविष्मतो मम “श्रवसे अन्नाय कीर्तये वा “प्र “अक्रमुः प्रगच्छन्ति ।।
आदीं त्रितस्य योषणो हरिं हिन्वन्त्यद्रिभिः ।
इन्दुमिन्द्राय पीतये ॥२॥
“आत् अपि च “ईम् एनं “हरिं हरितवर्णं सोमं “त्रितस्य ऋषेः “योषणः अङ्गुलयः “अद्रिभिः ग्रावभिः “हिन्वन्ति प्रेरयन्ति । किमर्थम् । “इन्दुं दीप्तं सोमम् “इन्द्राय इन्द्रस्य “पीतये पानाय ॥
आदीं हंसो यथा गणं विश्वस्यावीवशन्मतिम् ।
अत्यो न गोभिरज्यते ॥३॥
“आत् अपि च “ईम् अयं सोमः “हंसो “यथा “गणं जनसंघं स्वगतिविशेषेण स्वनेन वा प्रविशति तद्वत् “विश्वस्य सर्वस्य स्तोतृजनस्य “मतिं स्तुतिं बुद्धिं वा “अवीवशत् वशं नयति । स च सोमः “अत्यो “न अश्व इव “गोभिः गव्यैरुदकैर्वा “अज्यते सिच्यते स्निग्धीक्रियते ॥
उभे सोमावचाकशन्मृगो न तक्तो अर्षसि ।
सीदन्नृतस्य योनिमा ॥४॥
हे “सोम “उभे द्यावापृथिव्यौ “अवचाकशत् । पश्यतिकर्मेदम् । पश्यन् “मृगो “न मृग इव “तक्तः गव्यैः पयअदिभिर्मिश्रितः सन् । दध्ना तनक्ति ' (तै. सं. २.५.३.५) इत्यादौ तथा दृष्टत्वात् । “अर्षसि गच्छसि च। किं कुर्वन् । “ऋतस्य यज्ञस्य “योनिं स्थानम् “आ “सीदन् आश्रयन्। यज्ञसाधनाय गच्छसीत्यर्थः ॥
अभि गावो अनूषत योषा जारमिव प्रियम् ।
अगन्नाजिं यथा हितम् ॥५॥
हे सोम त्वा “गावः शब्दाः “अभि “अनूषत अभिष्टुवन्ति । “योषा “प्रिय “जारमिव । सा यथा तं स्तौति तद्वत् । स सोमः "आजिं गन्तव्यं “हितं मित्रमिव तं “यथा अन्यः “अगन् स्वहिताय गच्छति तद्वत् । अथवा हितं धनप्रापकत्वेन हितकरम् आजिं शूर इव । अयमागच्छति पात्रम् ॥
अस्मे धेहि द्युमद्यशो मघवद्भ्यश्च मह्यं च ।
सनिं मेधामुत श्रवः ॥६॥
हे सोम “अस्मे अस्मभ्यं “द्युमत् दीप्तिमत् “यशः अन्नं “धेहि देहि । कीदृशेभ्योऽस्मभ्यम् । “मघवद्भ्यश्च हविर्लक्षणान्नवद्भ्यश्च “मह्यं “च स्तुतिकर्त्रे च । अथवा मह्यमस्मभ्यमित्यर्थः । अस्मे मघवद्भ्यश्च मह्यं चेति तेषामेवाशंसनाभेदादुभयत्र चशब्दो युक्तः । किंच "सनिं धनं “मेधां प्रज्ञाम् “उत अपि च “श्रवः कीर्तिं च धेहि ॥
9.032.01 The Soma juices, diffusing exhilaration, rush forth effused at the sacrifice for the sustenance of us abounding in oblations.
9.032.02 And the fingers of Trita express this green-tinted Soma with the stones for Indra's drinking.
9.032.03 And like a swan entering its own flock, the Soma excites the praise of all, like a horse, it is bathed with milk. [As a swan, by its peculiar gait or voice excites the admiration of its flock as it enters it].
9.032.04 Beholding both worlds, Soma, you hurry, swift as a deer, taking your seat on the place of sacrifice. [Swift: taktah; i.e. mixed with milk; in RV 9.069.15, this is explained as swift].
9.032.05 Praises commend you (Soma) as a woman praises a dear lover; (you hasten to the vessel) as a hero hastens to the welcome contest.
9.032.06 Give to us who are affluent (in oblations), and also to me, brilliant fame, wealth, intelligence, and glory. [Glory: s'ravas = ki_rti, glory; it may also mean, anna, food].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३३
त्रित आप्त्यः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री
प्र सोमासो विपश्चितोऽपां न यन्त्यूर्मयः ।
वनानि महिषा इव ॥१॥
“विपश्चितः मेधाविनः “सोमासः सोमाः “प्र "यन्ति प्रगच्छन्ति पात्राणि प्रति । किमिव ।
“अपाम् “ऊर्मयः “न । ते यथा संततमुद्भवन्ति तद्वत् ।
बाहुल्येऽयं दृष्टान्तो दर्शितो गमने दृष्टान्तरमभिधीयते ।
“वनानि “महिषाः प्रवृद्धा मृगाः “इव ।
अथवा स्वाश्रयात् प्रपतने प्रथमो दृष्टान्तो द्वितीयस्तु दशापवित्रादधःप्रवेशे ॥
अभि द्रोणानि बभ्रवः शुक्रा ऋतस्य धारया ।
वाजं गोमन्तमक्षरन् ॥२॥
“अभि क्षरन्तीति शेषः । उपसर्गश्रुतेरुचितक्रियाध्याहारः। “द्रोणानि द्रोणकलशान् प्रति ।
यद्यपि द्रोणकलश एक एव तथापि तत्प्राधान्यादितरेऽपि पात्रा द्रोणा इत्युच्यन्ते ।
अथवैकस्मिन्नेव पूजार्थं बहुवचनम् । के। “बभ्रवः बभ्रुवर्णाः सोमाः “शुक्राः दीप्ताः।
केन प्रकारेण । “ऋतस्य अमृतस्य “धारया धाराकारेण। किंच “वाजम् अन्नं “गोमन्तं बहुगोयुक्तम् “अक्षरन् क्षरन्ति ।
अथवैकमेव वाक्यम् । उक्तविधाः सोमा द्रोणान् प्रत्यक्षरन् धारया। किं कुर्वन्तः । गोमन्तं वाजं प्रयच्छन्त इत्यर्थः ॥
सुता इन्द्राय वायवे वरुणाय मरुद्भ्यः ।
सोमा अर्षन्ति विष्णवे ॥३॥
"सुताः अभिषुताः "सोमाः “इन्द्राय इन्द्रार्थं “वायवे च "वरुणाय च "मरुद्भ्यः च “विष्णवे चैषामर्थम् “अर्षन्ति गच्छन्ति ॥
तिस्रो वाच उदीरते गावो मिमन्ति धेनवः ।
हरिरेति कनिक्रदत् ॥४॥
“तिस्रो वाचः । ऋगादिभेदेन त्रिविधा स्तुतिः । उदीरते प्रोद्गमयन्त्यृत्विजः ।
“धेनवः आशिरेण प्रीणयित्र्यः “गावः “मिमन्ति शब्दयन्ति दोहार्थम् ।
“हरिः हरितवर्णश्च सोमः "कनिक्रदत् शब्दं कुर्वन् “एति गच्छति कलशम् ॥
अभि ब्रह्मीरनूषत यह्वीरृतस्य मातरः ।
मर्मृज्यन्ते दिवः शिशुम् ॥५॥
“ब्रह्मीः ब्राह्मणप्रेरिताः "यह्वीः महत्यः । यह्वीरिति महन्नाम।
"ऋतस्य यज्ञस्य “मातरः निर्मात्र्यः स्तुतयः "अभि "अनूषत स्तुवन्ति ।
किम् । “दिवः द्युदेवतायाः शिशुं शिशुस्थानीयं सोमम् । तमेव “मर्मृज्यन्ते मृजन्ति ।
‘तृतीयस्यामितो दिवि सोम आसीत् ' ( तै. सं. ३. ५. ७. १ ) इत्यादिश्रुतेर्द्युशिशुत्वं तस्य ॥
रायः समुद्राँश्चतुरोऽस्मभ्यं सोम विश्वतः ।
आ पवस्व सहस्रिणः ॥६॥
"रायः धनस्य संबन्धिनः “चतुरः “समुद्रान् । धनपूर्णानित्यर्थः । तादृशान् समुद्रान् "अस्मभ्यम् अर्थाय हे “सोम विश्वतः सर्वतः “आ "पवस्व । तथा “सहस्रिणः अपरिमितान् कामान् आ पवस्व आयच्छ। चतुःसमुद्रस्थधनविशेषप्राप्तेः तन्मध्यगतभूमिस्वामित्वमन्तरेणासंभवाच्चतुःसमुद्रमुद्रितभूमण्डलस्वामित्वमेवाशास्ते यजमानः ॥ |
9.033.01 The intelligent Soma juices rush along like waves of water, like buffaloes to the forests.
9.033.02 The tawny-coloured bright juices hasten to the pitchers with a stream of ambrosia, they pour forth sustenance accompanied with cattle.
9.033.03 The libations effused proceed to Indra, to Va_yu, to Varun.a, to the Maruts, to Vis.n.u
9.033.04 The priests utter the three sacred texts, the kine low (on being milked),, the green-tinted Soma goes sounding (to the vessels). [The three sacred texts: the three vedas].
9.033.05 The many sacred hymns, the mothers of the sacrifice, give praise, they purify (the Soma), the infant of heaven. [brahmi_h = uttered by the bra_hman.as].
9.033.06 From every side, Soma, pour upon us four oceans of riches, grant us thousands (of desires). [Sa_maveda has mis'vatah for vis'vatah].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३४
त्रित आप्त्यः।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
प्र सुवानो धारया तनेन्दुर्हिन्वानो अर्षति ।
रुजद्दृळ्हा व्योजसा ॥१॥
इन्दुः सोमः "सुवानः सूयमानः “हिन्वानः अध्वर्युणा प्रेर्यमाणः “धारया “तना पवित्रं “प्र “अर्षति गच्छति । अथ प्रत्यक्षेणोच्यते । “दृळ्हा दृढान्यपि शत्रुपुराणि "ओजसा बलेन “वि रुजत् विरुजति विश्लथयति ॥
सुत इन्द्राय वायवे वरुणाय मरुद्भ्यः ।
सोमो अर्षति विष्णवे ॥२॥
अयं “सुतः अभिषुतः “सोमः इन्द्राद्यर्थम् अर्षति गच्छति ॥
वृषाणं वृषभिर्यतं सुन्वन्ति सोममद्रिभिः ।
दुहन्ति शक्मना पयः ॥३॥
“वृषाणं रससेक्तारं “यतं नियतं “सोमं “वृषभिः रसस्य वर्षकैः “अद्रिभिः ग्रावभिः "सुन्वन्ति। “शक्मना कर्मणा "दुहन्ति अध्वर्य्वादयः “पयः सोमरसम् । सोमं पयो दुहन्तीति द्विकर्मकोऽयम् ॥
भुवत्त्रितस्य मर्ज्यो भुवदिन्द्राय मत्सरः ।
सं रूपैरज्यते हरिः ॥४॥
“त्रितस्य अपां पुत्रस्य सूक्तद्रष्टुर्ऋषेः सोऽयं मत्सरः मदकरः सोमः "मर्ज्यो “भुवत् शुद्धो भवति । तस्य यागार्थं शेषपानार्थं च । तथा “इन्द्राय इन्द्रपानाय मर्ज्यः भुवत् । “रूपैः रूपकैश्च क्षीरादिभिः “हरिः हरितवर्णः सोमः “सम् "अज्यते ॥
अभीमृतस्य विष्टपं दुहते पृश्निमातरः ।
चारु प्रियतमं हविः ॥५॥
“ईम् एनं सोमम् “ऋतस्य “विष्टपं स्थानम् । यज्ञाश्रयमित्यर्थः । तादृशं “पृश्निमातरः मरुतः “अभि “दुहते। किम् । “प्रियतमम् इन्द्रादीनां “हविः होमसाधनं “चारु मनोहरम्। मरुत्प्रेरितवृष्ट्या सोमवृद्धेस्तद्दोग्धृत्वम् ।।
समेनमह्रुता इमा गिरो अर्षन्ति सस्रुतः ।
धेनूर्वाश्रो अवीवशत् ॥६॥
“सम् अर्षन्ति संगच्छन्ते “एनं सोमम् अह्रुताः अकुटिलाः “गिरः अस्मदीयाः स्तुतयः “सस्रुतः सरन्त्यः । ताश्च “धेनूः प्रीणयित्रीः स्तुतीः "वाश्रः शब्दयन् “अवीवशत् कामयते सोमः ॥
9.034.01 Indu, when effused and expressed (by the priests) flows in a stream to the filter, breaking down strong places by its strength. [To the filter: tana_ pavitram (cf. RV. 9.016.08); it may also mean, 'continuously'].
9.034.02 The Soma effused proceeds to Indra, to Va_yu, to Varun.a, to Maruts, to Vis.n.u.
9.034.03 They press the crushed Soma as it pours forth its juice between the effusing stones, they milk out its juice by their acts.
9.034.04 The exhilarating Soma is to be cleansed (for the sacrifice) of Trita, and for the drinking of Indra; the green-tinted (juice) is mixed with the ingredients. [i.e., mixed with curds and milk].
9.034.05 The son fof Pr.s'ni milk this Soma at the place of sacrifice, the most beautiful and grateful oblation (to the gods).
9.034.06 Our sincere smooth-flowing praises approach him, and he, uttering a sound, welcomes the kine. [i.e., 'our gratifying praises', pr.n.ayitrih stutih].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३५
प्रभूवसुराङ्गिरसः।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
आ नः पवस्व धारया पवमान रयिं पृथुम् ।
यया ज्योतिर्विदासि नः ॥१॥
हे “पवमान सोम त्वं “धारया “नः अस्माकम् “आ “पवस्व सर्वतः क्षर। किम् । “रयिं धनं “पृथु विस्तीर्णम् । “यया धारया “ज्योतिः द्योतमानं यज्ञं स्वर्गं वा “विदासि लम्भयसि “नः अस्माकम् ॥
इन्दो समुद्रमीङ्खय पवस्व विश्वमेजय ।
रायो धर्ता न ओजसा ॥२॥
हे “इन्दो सोम हे “समुद्रमीङ्खय । समुद्रमित्युदकनाम । ईङ्खयतिर्गतिकर्मा । उदकप्रेरक तथा हे “विश्वमेजय विश्वस्य सर्वस्यास्मच्छत्रोः कम्पयितः सोम त्वम् “ओजसा त्वदीयेन बलेन “नः अस्मभ्यं “रायः धनस्य “धर्ता धारकः “पवस्व । भवेत्यर्थः । अत्र यद्यप्युदकप्रेरणसर्वशत्रुकम्पने संबोधनान्तर्गतत्वादुद्देश्यगते तथापि यजमानस्यापेक्षिते इति रायो धर्तृत्ववदाशास्ये अधिगन्तव्ये ॥
त्वया वीरेण वीरवोऽभि ष्याम पृतन्यतः ।
क्षरा णो अभि वार्यम् ॥३॥
हे “वीरवः वीरवन् सोम “वीरेण “त्वया साधनेन “पृतन्यतः संग्राममिच्छतः शत्रून् “अभि “ष्याम अभिभवेम । अतः “नः अस्माकं “वार्यं वरणीयं धनम् “अभि “क्षर । अभिगमयेत्यर्थः । अथवा वरणीयं सोमाख्यं धनं क्षर पवस्व ॥
प्र वाजमिन्दुरिष्यति सिषासन्वाजसा ऋषिः ।
व्रता विदान आयुधा ॥४॥
सोमः “वाजम् अन्नम् “इष्यति प्रेरयति यजमानेभ्यः । किं कुर्वन् । “सिषासन् यजमानान् संभक्तुमिच्छन् । ईदृशः “इन्दुः “वाजसाः अन्नस्य दाता “ऋषिः सर्वस्य द्रष्टा “व्रता कर्माणि आयुधानि च "विदानः जानन् ।
तं गीर्भिर्वाचमीङ्खयं पुनानं वासयामसि ।
सोमं जनस्य गोपतिम् ॥५॥
“तं सोमं “गीर्भिः स्तुतिवाग्भिः स्तौमीति शेषः । किंच “वाचमीङ्खयं वाचः प्रेरयितारं “पुनानं पूयमानं तं “सोमं “वासयामसि वासयामः श्रयणद्रव्यैः । कीदृशं सोमम् । “जनस्य “गोपतिं गवां पालकम् । यद्वा । एकमेव वाक्यम् । उक्तविशेषणविशिष्टं सोमं स्तुतिभिर्वासयाम इति । माधवस्तु वाचमिति पृथक्पदं तिङन्तं कृत्वा वाक्यद्वयं चकार ॥
विश्वो यस्य व्रते जनो दाधार धर्मणस्पतेः ।
पुनानस्य प्रभूवसोः ॥६॥
“विश्वः सर्वः “जनः मनुष्यो यजमानः “यस्य सोमस्य “व्रते कर्मणि “दाधार धारयति मन इति शेषः । कीदृशस्य । “धर्मणः कर्मणः “पतेः पालकस्य “पुनानस्य पूयमानस्य “प्रभूवसोः प्रभूतधनस्य ॥
9.035.01 Pour upon us, purifier, ample riches with that stream wherewith you bestow upon us light. [yaya_ jyotir vida_si nah: jyotis = sacrifice, or heaven].
9.035.02 Indu, impeller of the waters, confounder of all (our foes), flow forth by your power as the supporter of wealth to us.
9.035.03 With you, heroic (Soma), as our hero, may we overcome our enemies, pour upon the desirable (riches).
9.035.04 Indu, the bestower of food, the seer sends food to the worshipper, showing his favour, acquainted with sacred rites and arms.
9.035.05 We clothe with praise that Soma who is the inspirer of praise, the purified, the shepherd of men. ['Ma_dhava, however, takes va_cam as a separate word and as a verb, and divides the line into two sentences'. He would explain it, 'I address him with praises; we cover (with milk, etc.) Soma who is the purified inspirer, the cow-keeper of men'. The shepherd of men: lit., the herdsman of men, janasya gopatim].
9.035.06 On the worship of whom all men fix their thoughts-- the lord of pious acts, the purified, the possessor of abundant wealth.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३६
प्रभूवसुराङ्गिरसः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
असर्जि रथ्यो यथा पवित्रे चम्वोः सुतः ।
कार्ष्मन्वाजी न्यक्रमीत् ॥१॥
“रथ्यो “यथा रथसंबन्ध्यश्व इव स यथा विसृज्यते तद्वत् “चम्वोः अधिषवणफलकयोः “सुतः अभिषुतः सोमः "असर्जि सृष्टोऽभूत् "पवित्रे ।
तथाभूतः “वाजी वेजनवान् सोमाख्योऽश्वः “कार्ष्मन् ।
कार्ष्म युद्धमितरेतरकर्षणात् । अत्र देवानामाकर्षणवति यज्ञाख्ये संग्रामे “न्यक्रमीत् नितरां क्रामति ॥
स वह्निः सोम जागृविः पवस्व देववीरति ।
अभि कोशं मधुश्चुतम् ॥२॥
हे “सोम “स “वह्निः वाहकः "जागृविः जागरूकः “देववीः देवकामस्त्वं मधुश्चुतं मधुस्रावि “कोशं दशापवित्रमतिक्रम्य
“अभि “पवस्व द्रोणकलशं प्रति क्षर ॥
स नो ज्योतींषि पूर्व्य पवमान वि रोचय ।
क्रत्वे दक्षाय नो हिनु ॥३॥
हे “पूर्व्य पुराण “पवमान सोम “नः अस्माकं “ज्योतींषि दिव्यानि स्थानानि “वि “रोचय प्रकाशय ।
किंच “क्रत्वे कर्मणे यागाय “दक्षाय बलाय च बलप्रदाय यागाय वा “नः अस्मान् “हिनु प्रेरय ॥
शुम्भमान ऋतायुभिर्मृज्यमानो गभस्त्योः ।
पवते वारे अव्यये ॥४॥
“ऋतायुभिः यज्ञकामैर्ऋत्विग्भिः “शुम्भमानः अलंक्रियमाणस्तेषामेव “गभस्त्योः हस्तयोः
“मृज्यमानः सोमः “अव्यये अविमये “वारे वाले देशापवित्रे “पवते पूयते ॥
स विश्वा दाशुषे वसु सोमो दिव्यानि पार्थिवा ।
पवतामान्तरिक्ष्या ॥५॥
“सः अभिषूयमाणः “सोमः “दाशुषे हविर्दात्रे “विश्वा सर्वाणि “वसु वसूनि धनानि “पवतां प्रयच्छतु ।
विश्वानीयुक्तस्य विवरणं शिष्टम् । “दिव्यानि दिवि भवानि “पार्थिवा पृथिवीसंबद्धानि
“अन्तरिक्ष्या अन्तरिक्षे भवानि च पवताम् ॥
आ दिवस्पृष्ठमश्वयुर्गव्ययुः सोम रोहसि ।
वीरयुः शवसस्पते ॥६॥
हे “सोम त्वं स्तोतॄणाम् “अश्वयुः अश्वमिच्छन् “गव्ययुः गा इच्छन् “वीरयुः पुत्रानिच्छन्
“दिवस्पृष्ठं द्युलोकम् “आ “रोहसि आहुतिद्वारा हे “शवसस्पते अन्नस्य पालक ॥
|
9.036.01 Pressed between the boards, (the Soma) has been let loose, like a chariot-horse, upon the straining-cloth-- the courser steps out on the field. [ka_rs.man = the god-attracting battlefield called a sacrifice, deva_na_m a_kars.anavati yajn~a_khye san:gra_me; alternative, 'the furrow drawn as the goal of a race'; or a piece of wood serving for a goal (cf. RV. 1.116.17)].
9.036.02 Soma, bearer (of oblation), vigilant, devoted to the gods, flow past the honey-dropping filter (into the vessel).
9.036.03 Ancient purifier, illume for us the luminaries (of heaven), animate us for strength-bestowing sacrifice.
9.036.04 Beautified by the ministers of the rite, expressed by their hands, (the Soma) flows through the woollen filter.
9.036.05 May that Soma bestow upon the donor (of the libation) all treasures, whether of heaven or earth or the firmament.
9.036.06 Soma, lord of food, you ascend to the summit of the sky, desirous of horses, kine, and male progeny.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३७
रहूगण आङ्गिरसःदे. पवमानः सोमः। गायत्री।
स सुतः पीतये वृषा सोमः पवित्रे अर्षति ।
विघ्नन्रक्षांसि देवयुः ॥१॥
“सः “सोमः “पीतये इन्द्रादिपानाय “सुतः अभिषुतः “वृषा वर्षणः सन् "पवित्रे .
"अर्षति गच्छति । किं कुर्वन्। “रक्षांसि “विघ्नन्’ “देवयुः देवकामः स इत्यन्वयः ॥
स पवित्रे विचक्षणो हरिरर्षति धर्णसिः ।
अभि योनिं कनिक्रदत् ॥२॥
“सः “सोमः "विचक्षणः । पश्यतिकर्मैतत् ।
सर्वस्य द्रष्टा “हरिः हरितवर्णः सोमः “धर्णसिः सर्वस्य धारकः
“पवित्रे “अर्षति गच्छति । पश्चात् "कनिक्रदत् शब्दं कुर्वन् “योनिं स्थानं द्रोणकलशम् “अभि गच्छति ॥
स वाजी रोचना दिवः पवमानो वि धावति ।
रक्षोहा वारमव्ययम् ॥३॥
“स “वाजी वेजनवानश्वस्थानीयः “दिवः स्वर्गस्य “रोचना रोचकः
“पवमानः पूयमानः “वि “धावति । कीदृशः ।
“रक्षोहा रक्षोहन्ता “अव्ययं “वारं दशापवित्रमतीत्य च धावति ।।
स त्रितस्याधि सानवि पवमानो अरोचयत् ।
जामिभिः सूर्यं सह ॥४॥
“सः सोमः “त्रितस्य महर्षेः “अधि “सानवि समुच्छ्रिते यज्ञे । अधीति सप्तम्यर्थानुवादी। “पवमानः पूयमानः "जामिभिः प्रवृद्धैर्बन्धुभूतैर्वा स्वतेजोभिः “सह सहितः सन् 'सूर्यम् “अरोचयत् प्रकाशितवान् ॥
स वृत्रहा वृषा सुतो वरिवोविददाभ्यः ।
सोमो वाजमिवासरत् ॥५॥
“स “वृत्रहा “वृषा वर्षकः “सुतः अभिषुतः “वरिवोवित् यष्टुर्धनस्य लम्भकः “अदाभ्यः अन्यैरदम्भनीयः “सोमः “वाजमिव संग्राममश्व इव "असरत् गच्छति कलशम् ॥
स देवः कविनेषितोऽभि द्रोणानि धावति ।
इन्दुरिन्द्राय मंहना ॥६॥
"सः सोमः “देवः “इन्दुः क्लिद्यमानः “कविना क्रान्तप्रज्ञेनाध्वर्युणा “इषितः प्रेरितः सन् “द्रोणानि द्रोणकलशान् “अभि “धावति अभिगच्छति । किमर्थम् । “इन्द्राय इन्द्रार्थम् । “मंहना महान् स इति समन्वयः ॥
9.037.01 Soma, the showerer (of benefits), when effused for the drinking (of the gods), rushes to the filter, destroying the ra_ks.as, devoted to the gods.
9.037.02 The all-beholding Soma, green-tinted, all-sustaining rush to the filter (and thence) crying aloud to the pitcher.
9.037.03 (Fleet as) a horse, the pure Soma, the illume of heaven, hastens, the destroyer of ra_ks.asas, past the woollen fleece. [The illume of heaven: rocana_ = rocakah; alternative rendering: (Fleet as) a horse, the pure Soma, the destroyer of ra_ks.asas, hastens towards the light of heaven through the woollen fleece].
9.037.04 The pure Soma upon the high place (of the sacrifice) of Trita, attended by its kindred rays, has lighted up the Sun.
9.037.05 The slayer of Vr.tra, the showerer of benefits, the giver of wealth, the invincible, the effused Soma proceeds (to the pitcher) as (a horse) to battle.
9.037.06 The divine Soma, when effused by the priest, hastens in his might to the pitchers for Indra. [In his might: Sa_maveda reads mamam.hayan for mam.hana_; interpreted as maha_n; as an adverb, prompt].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३८
रहूगण आङ्गिरसः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
एष उ स्य वृषा रथोऽव्यो वारेभिरर्षति ।
गच्छन्वाजं सहस्रिणम् ॥१॥
“स्यः स प्रसिद्धः “एषः अभिषुतः सोमः “वृषा वर्षिता “रथः रंहणस्वभावः
“अव्यो “वारेभिः अवेर्वालैर्दशापवित्रेण “अर्षति गच्छति कलशम् । “वाजम् अन्नं
“सहस्रिणं सहस्रसंख्याकं यजमानाय प्रदातुं “गच्छन् द्रोणकलशं प्रविशन्नर्षतीत्यर्थः । "उ पूरणः ॥
एतं त्रितस्य योषणो हरिं हिन्वन्त्यद्रिभिः ।
इन्दुमिन्द्राय पीतये ॥२॥
"एतम् “इन्दुं क्लिद्यमानं “हरिं हरितवर्णं सोमं "त्रितस्य ऋषेः "योषणः अङ्गुलयः
"अद्रिभिः “हिन्वन्ति “इन्द्राय इन्द्रस्य “पीतये पानाय ॥
एतं त्यं हरितो दश मर्मृज्यन्ते अपस्युवः ।
याभिर्मदाय शुम्भते ॥३॥
"एतं “त्यं तं सोममध्वर्योः “दश “हरितः हरणस्वभावा अङ्गलयः “अपस्युवः कर्मेच्छवः सत्यः "मर्मृज्यन्ते शोधयन्ति ।
“याभिः इन्द्रस्य “मदाय “शुम्भते दीप्यते । शोध्यत इत्यर्थः । तमेतमिति संबन्धः ॥
एष स्य मानुषीष्वा श्येनो न विक्षु सीदति ।
गच्छञ्जारो न योषितम् ॥४॥
“स्यः सः “एषः सोमः “मानुषीषु “विक्षु प्रजासु यजमानरूपास्वनुग्रहेण
“आ “सीदति “श्येनो “न श्येन इव । पुनः क इव । “योषितं “गच्छन् अभिगच्छन्
“जारो “न जार इव । यथा संकेतितस्तस्याः कामपूरणाय गूढो गच्छति तद्वदित्यर्थः ॥
एष स्य मद्यो रसोऽव चष्टे दिवः शिशुः ।
य इन्दुर्वारमाविशत् ॥५॥
“स्यः सः “एषः “मद्यः मदनिमित्तः “रसः “अव “चष्टे सर्वमवपश्यति। "दिवः “शिशुः । द्युपुत्रः । तत्रोत्पत्तेः पुत्रत्वमस्य ।
“य “इन्दुः दीप्तः सोमः “वारं दशापवित्रम् "आविशत् आविशति स एष इति ॥
एष स्य पीतये सुतो हरिरर्षति धर्णसिः ।
क्रन्दन्योनिमभि प्रियम् ॥६॥
“एष “स्यः स सोमः “पीतये पानाय "सुतः अभिषुतः “हरिः हरितवर्णः “धर्णसिः धारकः
“प्रियं स्वप्रियभूतं "योनिं स्थानं द्रोणकलशं “क्रन्दन् शब्दयन् "अभि "अर्षति गच्छति ॥
|
9.038.01 This Soma, the showerer of benefits, the chariot, dashes through the woollen fleece, bearing (to the worshipper) thousandfold food. [The chariot: rathah = ram.han.a svabha_vah, swift].
9.038.02 The fingers of Trita effuse by the stones this green-tinted juice for Indra's drinking.
9.038.03 The ten fingers, eager in the work, express that (Soma), and by them it is purified for the exhilaration (of Indra). [Ten fingers: harit = an:guli, a finger (Nirukta 2.5); harit = haran.a svabh_va, grasping].
9.038.04 That Soma sits down among human beings like a falcon, hastening as a gallant to his mistress.
9.038.05 That exhilarating juice beholds all, Indu, the child of heaven, that percolates through the fleece.
9.038.06 That green-tinted, all-sustaining (Soma), when effused for the drinking (of the gods), rushes crying aloud to its beloved place.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.३९
बृहस्पतिराङ्गिरसः।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
आशुरर्ष बृहन्मते परि प्रियेण धाम्ना ।
यत्र देवा इति ब्रवन् ॥१॥
हे "बृहन्मते महामते सोम “प्रियेण देवानां प्रियतमेन “धाम्ना शरीरेण धारया “आशुः शीघ्रः सन् "परि “अर्ष परिगच्छ । “यत्र “देवाः इन्द्रादयो वर्तन्ते “इति “ब्रवन ब्रुवन् उच्चारयन् । तां दिशं गच्छामीति ब्रुवन्नित्यर्थः ॥
परिष्कृण्वन्ननिष्कृतं जनाय यातयन्निषः ।
वृष्टिं दिवः परि स्रव ॥२॥
“अनिष्कृतम् असंस्कृतं यजमानं स्थानं वा “परिष्कृण्वन् संस्कुर्वन् “जनाय यागकर्त्रे “इषः अन्नानि “यातयन् निर्गमयन् “दिवः अन्तरिक्षात् “वृष्टिं “परि “स्रव ॥
सुत एति पवित्र आ त्विषिं दधान ओजसा ।
विचक्षाणो विरोचयन् ॥३॥
“सुतः अभिषुतः सोमः सन् "पवित्रे दशापवित्रे । “आ इत्यनर्थकः । "ओजसा बलेन शीघ्रम् “एति गच्छति । कीदृशः सन् । “त्विषिं दीप्तिं “दधानः धारयन् “विचक्षाणः सर्वं पश्यन् “विरोचयन् दीपयंश्च । किम् । देवानिति शेषः ।।
अयं स यो दिवस्परि रघुयामा पवित्र आ ।
सिन्धोरूर्मा व्यक्षरत् ॥४॥
“अयं “सः सोमः “पवित्रे “आ सिच्यमान इति शेषः । “सिन्धोः जलस्राविण्याः “ऊर्मा ऊर्मौ संघाते “व्यक्षरत् विविधं क्षरति । स इत्युक्तं क इत्याह । “यो “दिवस्परि द्युलोकस्योपरि “रघुयामा लघुगमनो देवप्राप्तौ सोऽयमिति संबन्धः ॥
आविवासन्परावतो अथो अर्वावतः सुतः ।
इन्द्राय सिच्यते मधु ॥५॥
"सुतः अभिषुतः सोमः “परावतः । दूरनामैतत् । दूरस्थान् “अथो अपि च “अर्वावतः अन्तिकस्थांश्च देवान् “आविवासन् । रसेन परिचरणायेत्यर्थः । “इन्द्राय इन्द्रार्थं "मधु मधुसदृशः सोमः “सिच्यते ॥
समीचीना अनूषत हरिं हिन्वन्त्यद्रिभिः ।
योनावृतस्य सीदत ॥६॥
“समीचीनाः सम्यगञ्चिताः संगताः स्तोतारः “अनूषत स्तुवन्ति । किंच सोमं “हरिं हरितवर्णं “हिन्वन्ति प्रेरयन्ति गमयन्ति “अद्रिभिः ग्रावभिः । यस्मादेवं तस्मात् “ऋतस्य यज्ञस्य “योनौ स्थाने “सीदत निषण्णा भवत हे देवाः ॥
9.039.01 Great-minded Soma, go swift with your body that is most dear (to the gods), saying, 'Where are the gods?' [Sa_maveda has bruvan for bravan].
9.039.02 Sanctifying the unconsecrated (worshipper) bringing food for the offerer, pour down rain from heaven. [(Worshipper): or,( place)].
9.039.03 (The Soma) when effused enters the filter with force, giving forth light, beholding and illuminating (all things).
9.039.04 This (Soma), who light of movement (mounts) toheaven, through the filter in a stream of water.
9.039.05 The effused (Soma) honouring (the gods) whether he is far off or nigh, is poured out (as) madhu for Indra.
9.039.06 The united (worshippers) praise (him), they squeeze (him) forth green-tinted with the stones; sit down (O gods) at the place of sacrifice.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४०
बृहन्मतिराङ्गिरसः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री
पुनानो अक्रमीदभि विश्वा मृधो विचर्षणिः ।
शुम्भन्ति विप्रं धीतिभिः ॥१॥
“पुनानः पूयमानः “विचर्षणिः द्रष्टा सोमः “विश्वाः सर्वान् “मृधः हिंसकान् शत्रून् “अभि “अक्रमीत् अतिक्रान्तवान् ।
तं “विप्रं मेधाविनं “धीतिभिः कर्मभिरभिषवादिभिः स्तुतिभिर्वा “शुम्भन्ति दीपयन्ति अलंकुर्वन्ति ॥
आ योनिमरुणो रुहद्गमदिन्द्रं वृषा सुतः ।
ध्रुवे सदसि सीदति ॥२॥
अयम् “अरुणः अरुणवर्णः सोमः “योनिं स्थानं द्रोणकलशम्
“आ “रुहत् आरोहति । ततः “इन्द्रं “गमत् गच्छति । कुतः सन् ।
अयं “वृषा वर्षकः फलानां “सुतः अभिषुतः सन् गत्वा “ध्रुवे “सदसि स्थिरे स्थाने द्युलोकाख्ये “सीदति निवसति ॥
नू नो रयिं महामिन्दोऽस्मभ्यं सोम विश्वतः ।
आ पवस्व सहस्रिणम् ॥३॥
हे “सोम अभिषुतस्त्वं हे “इन्दो “नः
“अस्मभ्यं “नु क्षिप्रं "महां महान्तं “सहस्रिणम् असंख्यातं “रयिं धनं “विश्वतः “आ “पवस्व सर्वतः परिस्रव ॥
विश्वा सोम पवमान द्युम्नानीन्दवा भर ।
विदाः सहस्रिणीरिषः ॥४॥
हे "सोम “पवमान पूयमान “इन्दो दीप्त त्वं “विश्वा सर्वाणि बहुविधानि “द्युम्नानि द्रविणानि “आ “भर आहर ।
“विदाः लम्भय च “सहस्रिणीः सहस्रसंख्याकानि “इषः अन्नानि ॥
स नः पुनान आ भर रयिं स्तोत्रे सुवीर्यम् ।
जरितुर्वर्धया गिरः ॥५॥
हे सोम “सः त्वं “नः अस्मभ्यं “स्तोत्रे स्तोतृभ्यः “पुनानः पूयमानोऽभिषूयमाणः “आ “भर आहर । किम् ।
“रयिं धनम् । कीदृशम् । “सुवीर्यं सुपुत्रम् । किंच “जरितुः स्तोतुः “गिरः स्तुतीः “वर्धय ॥
पुनान इन्दवा भर सोम द्विबर्हसं रयिम् ।
वृषन्निन्दो न उक्थ्यम् ॥६॥
हे “इन्दो “सोम “पुनानः पूयमानस्त्वम् “आ “भर आहर । किम् ।
“रयिं धनम् । कीदृशं धनम् । “द्विबर्हसं द्वयोः द्युपृथिव्याख्ययोः स्थानयोः परिवृद्धम् ।
तदेवाह । हे “इन्दो’ “वृषन् वर्षक "नः अस्मभ्यम् “उक्थ्यं स्तुत्यं धनमा भर ॥
|
9.040.01 The pure all-seeing (Soma) has overcome all enemies; (the worshippers) grace the sage (Soma) with their praises.
9.040.02 The tawny-hued showerer (of benefits) when effused ascends to his place; he goes to Indra; he dwells in the fixed abode (of heaven). [Sa_maveda has sutam for sutah; si_datu for si_dati].
9.040.03 O Indu, O Soma, quickly pour upon us from all quarters vast and infinite riches.
9.040.04 O purified Soma, O Indu, bring all sorts of wealth bestow unlimited food.
9.040.05 O Soma, being purified, bring us your worshippers wealth with male offspring, recompense the praises of him who glorifies you.
9.040.06 Indu, Soma, being purified, bring us wealth from both worlds; Indu, showerer (of benefits), (bring us) glorious (wealth).
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४१
मेधातिथिः काण्वः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री
प्र ये गावो न भूर्णयस्त्वेषा अयासो अक्रमुः ।
घ्नन्तः कृष्णामप त्वचम् ॥१॥
"ये अभिषुताः सोमाः “गावो “न उदकानीव तानि यथा तूर्णमधः पतन्ति तद्वत् । एवं वोपमीयन्ते ।
यथा गावः स्वगोष्ठं प्रत्याशु गच्छन्ति तद्वत् । अथवा गावः स्तुतिवाचः ।
ता यथा स्तुत्यं प्रति क्षिप्रं प्राप्नुवन्ति तद्वत् । “भूर्णयः क्षिप्राः “त्वेषाः दीप्ताः
“अयासः अया गमनशीलाः "कृष्णां “त्वचम् । कृष्णा त्वग्रक्षाः ।
तम् “अप “घ्नन्तः निघ्नन्तः । त्वचिः संवरणकर्मा। ईदृग्भूताः सोमाः “प्र “अक्रमुः । तान् स्तुतेति शेषः ॥
सुवितस्य मनामहेऽति सेतुं दुराव्यम् ।
साह्वांसो दस्युमव्रतम् ॥२॥
“सुवितस्य । शोभनं प्राप्तः सुवितः । शोभनस्य सोमस्य “सेतुं रक्षोविषयं बन्धनं “दुराव्यं दुष्टमतिं च रक्षसां बन्धनं तेषां हननबुद्धिं च सोमकर्तृकाः “मनामहे स्तुमः । कथं स्तुम इति तदुच्यते । “अव्रतम् अकर्माणं “दस्युं शत्रुं "साह्वांसः अभिभवन्तः ॥
शृण्वे वृष्टेरिव स्वनः पवमानस्य शुष्मिणः ।
चरन्ति विद्युतो दिवि ॥३॥
“शृण्वे श्रूयते । किम् । सोमस्वनः । किमिव ।
“वृष्टेः वर्षणस्य "स्वनः “इव । तस्य यथा महान् स्वनः श्रूयते तद्वत् प्रभूतरसापातसमये श्रूयते ।
कस्य स्वन इति तत्राह । “पवमानस्य पूयमानस्य “शुष्मिणः बलवतः । तस्यैव “विद्युतः दीप्तयः “दिवि अन्तरिक्षे "चरन्ति ।
आ पवस्व महीमिषं गोमदिन्दो हिरण्यवत् ।
अश्वावद्वाजवत्सुतः ॥४॥
हे “इन्दो सोम “सुतः अभिषुतस्त्वं “महीमिषम् महदन्नम् “आ “पवस्व ।
कीदृशमन्नम् । “गोमत् बहुगोभिरुपेतमेवं “हिरण्यवत् हिरण्यैः “अश्ववत् अश्वैः “वाजवत् वाजैर्बलैश्चोपेतम् ।।
स पवस्व विचर्षण आ मही रोदसी पृण ।
उषाः सूर्यो न रश्मिभिः ॥५॥
हे “विचर्षणे विद्रष्टः सोम “सः त्वं “पवस्व क्षर रसम् ।
तथा कृत्वा तेन रसेन “मही महत्यौ “रोदसी द्यावापृथिव्यौ “आ “पृण आपूरय। “उषाः उषसः।
एकदेशवाचिनोषःशब्देन तदुपलक्षितमहरुच्यते तत्प्राधान्यात् । अहानि “रश्मिभिः “सूर्यो “न सूर्य इव ॥
परि णः शर्मयन्त्या धारया सोम विश्वतः ।
सरा रसेव विष्टपम् ॥६॥
हे “सोम “नः अस्मभ्यं “शर्मयन्त्या सुखयन्त्या “धारया “विश्वतः सर्वतः “परि “सर परिचर ।
“रसेव रसेनेव “विष्टपं भूलोकम् । यद्वा । रसा नदी स्थानं सा प्रवणरूपमिव ॥
|
9.041.01 (Praise the Soma-juices) which descend like streams of water, swift, brilliant, rapid driving off the black skinned (ra_ks.asa). [Lit., the black skin, or the black cover (i.e. darkness); ra_ks.asas as the personification of darkness of the night].
9.041.02 We praise the auspicious Soma's imprisonment (of the ra_ks.asas) and hostile (intent against them), while we triumph over the enemy who performs no rites.
9.041.03 The sound of the purified, powerful Soma is heard like that of rain; (his) lightning moves in the sky.
9.041.04 When effused, Indu, pour forth much food with cows, gold, horses, and strength.
9.041.05 Flow, all-seeing (Soma), fill the vast heaven and earth as the sun (fills) the days with his beams.
9.041.06 Flow round us, Soma, on all sides in a bliss-bestowing stream, like a river down a steep place. [Or, as the earth (is surrounded) with water].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४२
मेध्यातिथिः काण्वः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
जनयन्रोचना दिवो जनयन्नप्सु सूर्यम् ।
वसानो गा अपो हरिः ॥१॥
अयं “हरिः सोमः “दिवः द्युसंबन्धीनि “रोचना रोचनानि नक्षत्रग्रहमण्डलानि “जनयन् तथा “अप्सु अन्तरिक्षे “सूर्यं च
“जनयन् तथा “गाः अधोगन्त्रीः "अपः “वसानः भूमिमात्मानं वाच्छादयन् पवत इत्युत्तरत्र संबन्धः ॥
एष प्रत्नेन मन्मना देवो देवेभ्यस्परि ।
धारया पवते सुतः ॥२॥
“एषः सोमः “प्रत्नेन पुराणेन "मन्मना मननीयेन स्तोत्रेण युक्तः “सुतः अभिषुतश्च सन् “देवेभ्यः “परि परितः “धारया स्वीयया “पवते ॥
वावृधानाय तूर्वये पवन्ते वाजसातये ।
सोमाः सहस्रपाजसः ॥३॥
“वावृधानाय वर्धसानाय “तूर्वये क्षिप्राय “वाजसातये संग्रामायान्नलाभाय वा “पवन्ते पूयन्ते ।
के । “सोमाः । कीदृशाः । “सहस्रपाजसः अपरिमितबलाः । असंख्यातवेगा इत्यर्थः ॥
दुहानः प्रत्नमित्पयः पवित्रे परि षिच्यते ।
क्रन्दन्देवाँ अजीजनत् ॥४॥
“प्रत्नमित् पुराणमेव “पयः रस “दुहानः दधानः सोमः “पवित्रे “परि “षिच्यते ।
किंच “क्रन्दन् शब्दं कुर्वन् "देवानजीजनत् जनयति स्वसमीपे ।
यत्र सोमोऽभिषूयते तत्र देवा नियतं प्रादुर्भवन्ति । अतो जनयतीत्युपचर्यते ॥
अभि विश्वानि वार्याभि देवाँ ऋतावृधः ।
सोमः पुनानो अर्षति ॥५॥
अयं “सोमः “पुनान: पूयमानः “विश्वानि “वार्या वरणीयानि धनानि “अभि “अर्षति ।
तथा “ऋतावृधः यज्ञवर्धकान् "देवान् “अभि अर्षति ।।
गोमन्नः सोम वीरवदश्वावद्वाजवत्सुतः ।
पवस्व बृहतीरिषः ॥६॥
हे “सोम “सुतः त्वं “नः अस्मभ्यं “गोमत् गोभिर्युक्तं “वीरवत् बहुभिर्वीरैरुपेतम्
“अश्वावत् अश्वैर्युक्तं “वाजवत् वाजैर्बलैः संग्रामैर्वोपेतं धनं "बृहतीरिषः प्रभूतान्यन्नानि “पवस्व । प्रयच्छेत्यर्थः ॥
|
9.042.01 The green-tinted (Soma) generating the luminaries of heaven, generating the sun in the firmament, clothing himself with the descending water. [Clothing himself: or, the earth].
9.042.02 He with ancient praise when effused flows in a stream, a god for the gods.
9.042.03 The Soma juices of unbounded vigour flow for the increasing, rapid acquisition of food.
9.042.04 Milking forth the ancient fluid, the Soma is poured into the filter and crying out generates the gods. [i.e. where the Soma is poured forth, the gods are continually present].
9.042.05 Soma, being purified hastens towards all desirable (wealth), towards the gods who favour the sacrifice.
9.042.06 Soma, being effused pour down to us (wealth) consisting of kine, male offspring, horses, and strength, and abundant food.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४३
मेध्यातिथिः काण्वः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री
यो अत्य इव मृज्यते गोभिर्मदाय हर्यतः ।
तं गीर्भिर्वासयामसि ॥१॥
“यः सोमः “अत्यइव अतनशीलोऽश्व इव “गोभिः वसतीवरीभिरद्भिर्गोविकारैः
पय आदिभिर्वा मृज्यते मिश्र्यते । किमर्थम् । “मदाय देवानाम् । कीदृशः । यः “हर्यतः कान्तः ।
“तं सोमं “गीर्भिः स्तुतिभिः “वासयामसि वासयामः ॥
तं नो विश्वा अवस्युवो गिरः शुम्भन्ति पूर्वथा ।
इन्दुमिन्द्राय पीतये ॥२॥
“तम् “इन्दुं सोमं “नः अस्माकं “विश्वाः सर्वाः “अवस्युवः । अवो रक्षणम् । तदिच्छन्त्यः “गिरः स्तुतयः
“पूर्वथा पूर्वमिव पूर्वं यथा तथैवेदानीमपि “शुम्भन्ति दीपयन्ति । किमर्थम् । “इन्द्राय इन्द्रस्य “पीतये पानाय ।।
पुनानो याति हर्यतः सोमो गीर्भिः परिष्कृतः ।
विप्रस्य मेध्यातिथेः ॥३॥
“पुनानः पूयमानः “हर्यतः कमनीयः “सोमो “गीर्भिः “परिष्कृतः स्तुतिभिरलंकृतः “याति कलशं प्रति ।
किमर्थम् । “विप्रस्य मेधाविनः “मेध्यातिथेः मम यागार्थम् । यद्वा । मम गीर्भिरिति संबन्धः॥
पवमान विदा रयिमस्मभ्यं सोम सुश्रियम् ।
इन्दो सहस्रवर्चसम् ॥४॥
हे “पवमान “इन्दो “सोम “अस्मभ्यं “सुश्रियं शोभनया श्रिया युक्तं “सहस्रवर्चसं बहुदीप्तिं “रयिं धनं “विदाः । देहीत्यर्थः ।।
इन्दुरत्यो न वाजसृत्कनिक्रन्ति पवित्र आ ।
यदक्षारति देवयुः ॥५॥
अयम् “इन्दुः “वाजसृत् संग्रामसरणः “अत्यो “न अश्व इव “पवित्र
“आ पवित्रे “कनिक्रन्ति शब्दं करोति । “यत् यदा “अक्षाः क्षरति ।
क्षर संचलने'इत्यस्माच्छान्दसे लुङि तिपि सिच् । ‘ बहुलं छन्दसि'इतीडभावः । इडभावे च 'रात्सस्य 'इति सलोपः ।
“देवयुः देवकामः सन् तदा शब्दं करोति ॥
पवस्व वाजसातये विप्रस्य गृणतो वृधे ।
सोम रास्व सुवीर्यम् ॥६॥
हे सोम “पवस्व क्षर । किमर्थम् । “वाजसातये अन्नलाभाय। तथा “गृणतः स्तुवतः “विप्रस्य मम मेध्यातिथेः
“वृधे वर्धनाय च । हे "सोम “सुवीर्यं शोभनवीर्योपेतं पुत्रं च “रास्व देहि ॥
वेदार्थस्य प्रकाशेन तमो हार्दं निवारयन् । पुमर्थांश्चतुरो देयाद्विद्यातीर्थमहेश्वरः ॥ इति श्रीमद्राजाधिराजपरमेश्वरवैदिकमार्गप्रवर्तकश्रीवीरबुक्कभूपालसाम्राज्यधुरंधरेण सायणाचार्येण विरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाश ऋक्संहिताभाष्ये षष्ठाष्टकेऽष्टमोऽध्यायः ॥ समाप्तं च षष्ठाष्टकम् ॥ |
9.043.01 We invest with praises that Soma who, beloved, is cleansed like a horse with milk for the exhilaration (of the gods). [With milk: or, with the vasati_vari_ water].
9.043.02 This Indu all our praises desiring protection, beautify (new) as of old for Indra to drink.
9.043.03 Pure flows the beloved Soma, beautified by the praises of the sage Medhya_tithi.
9.043.04 Purified Soma, grant us auspicious wealth, with infinite splendour, O Indu.
9.043.05 Rushing into battle, sounds in the rough, beloved of the gods.
9.043.06 Flow for the acquisition of food, for the prosperity of the sage who praise you; O Soma, grant (me) excellent male offspring.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४४
अयास्य आङ्गिरसः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
प्र ण इन्दो महे तन ऊर्मिं न बिभ्रदर्षसि ।
अभि देवाँ अयास्यः ॥१॥
हे “इन्दो सोम त्वं "नः अस्माकं “महे महते “तने धनाय “प्र “अर्षसि प्रगच्छसि । “न संप्रति “अयास्यः चायमृषिः तव “ऊर्मिं तरङ्गं “बिभ्रत् धारयन् “देवान् “अभि गच्छति यष्टुम् ॥
मती जुष्टो धिया हितः सोमो हिन्वे परावति ।
विप्रस्य धारया कविः ॥२॥
“कविः क्रान्तकर्मा “सोमः “विप्रस्य मेधाविनः स्तोतुः “मती मत्या स्तुत्या “जुष्टः सेवितः “धिया कर्मणा “हितः यज्ञे निहितः “परावति पवित्राद्दूरदेशे “धारया “हिन्वे प्रेर्यते ॥
अयं देवेषु जागृविः सुत एति पवित्र आ ।
सोमो याति विचर्षणिः ॥३॥
“जागृविः जागरणशीलः "अयं “सोमः "देवेषु देवार्थं "सुतः अभिषुतः “आ “एति समन्तात् गच्छति । अपि च “विचर्षणिः विद्रष्टा सोमः “पवित्रे “याति पावनाय गच्छति ॥
स नः पवस्व वाजयुश्चक्राणश्चारुमध्वरम् ।
बर्हिष्माँ आ विवासति ॥४॥
हे सोम यं त्वां “बर्हिष्मान् ऋत्विक् “आ “विवासति परिचरति “सः त्वं “नः अस्मदर्थं "वाजयुः अन्नमिच्छन् 'अध्वरं हिंसारहितं यागं “चारु कल्याणं "चक्राणः कुर्वन् "पवस्व क्षर ॥
स नो भगाय वायवे विप्रवीरः सदावृधः ।
सोमो देवेष्वा यमत् ॥५॥
“सः पवमानः “सोमः “वायवे वायुदेवार्थं “भगाय भगदेवार्थं च “विप्रवीरः विप्रैर्मेधाविभिः स्तुत्या प्रेरितः “सदावृधः नित्यवृद्धो भवन् “नः अस्मभ्यं “देवेषु स्थितं धनम् “आ "यमत् आ प्रयच्छतु ।।
स नो अद्य वसुत्तये क्रतुविद्गातुवित्तमः ।
वाजं जेषि श्रवो बृहत् ॥६॥
हे सोम “क्रतुवित् क्रतूनां कर्मणां लम्भकः “गातुवित्तमः पुण्यलोकानामतिशयेन मार्गस्य ज्ञाता त्वम् “अद्य अस्मिन्नहनि “नः अस्माकं “वसुत्तये धनलाभाय “बृहत् महत् “श्रवः अन्नं “वाजं बलं च “जेषि जय ॥
|
9.044.01 Indu, you advance to give us abundant wealth; Aya_sya bearing your waves (go) towards the gods (to sacrifice).
9.044.02 The sage Soma gratified by the praise of the pious (worshipper) prepared for the sacrifice is sent in a stream at a distance (from the filter).
9.044.03 This vigilant Soma effused for the gods, approaches, all-beholding he goes to the filter.
9.044.04 Flow for us food-desiring, making (our) sacrifice auspicious; (O Soma, whom) the priest with the sacred grass adores.
9.044.05 May Soma who is pressed forth by the seers for Bhaga and Va_yu, ever prosper in, grant us (wealth placed) among the gods.
9.044.06 Receiver of sacrifices, knower of (pious), give us this day abundant food and strength for the acquisition of wealth.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४५
अयास्य आङ्गिरसः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
स पवस्व मदाय कं नृचक्षा देववीतये ।
इन्दविन्द्राय पीतये ॥१॥
हे “इन्दो सोम “नृचक्षाः नॄणां नेतॄणां द्रष्टा “सः त्वं “देववीतये यज्ञाय
“इन्द्राय इन्द्रस्य “पीतये पानाय च “मदाय मदार्थं च "कं सुखं यथा भवति तथा “पवस्व क्षर ॥
स नो अर्षाभि दूत्यं त्वमिन्द्राय तोशसे ।
देवान्सखिभ्य आ वरम् ॥२॥
हे सोम “त्वं “नः अस्माकं “दूत्यं दूतस्य कर्म “अर्ष अभिगच्छ । अपि च यस्त्वं
“इन्द्राय इन्द्रार्थं “तोशसे पीयसे “सः त्वं “सखिभ्यः प्रियेभ्यः अस्मभ्यं “वरं श्रेष्ठं धनं “देवान् “आ याचस्वेत्यर्थः ॥
उत त्वामरुणं वयं गोभिरञ्ज्मो मदाय कम् ।
वि नो राये दुरो वृधि ॥३॥
“उत अपि च हे सोम यम् “अरुणम् अरुणवर्णं “त्वां
“मदाय मदार्थं “वयम् अङ्गिरसायास्याः “गोभिः गोविकारैः पयोभिः “अञ्ज्मः वासयामः संस्कुर्मः।
“कम् इति पूरणम् । स त्वं “नः अस्माकं “राये धनाय “दुरः द्वाराणि “वि “वृधि विवृतानि कुरु ॥
अत्यू पवित्रमक्रमीद्वाजी धुरं न यामनि ।
इन्दुर्देवेषु पत्यते ॥४॥
“इन्दुः सोमः “वाजी अश्वः “यामनि गमने “धुरं “न रथस्य धुरं यथा तथा “पवित्रम्
“अति “अक्रमीत् अतिगच्छति । “देवेषु देवानां मध्ये “पत्यते गच्छति च ॥
समी सखायो अस्वरन्वने क्रीळन्तमत्यविम् ।
इन्दुं नावा अनूषत ॥५॥
“अत्यविम् अतिक्रान्तं दशापवित्रं “वने उदके “क्रीडन्तं संक्रीडमानम् “ईम् एनम् “इन्दुं सोमं “सखायः प्रियस्तोतारः
“सम् “अस्वरन् संस्तुवन्ति । "नावाः वाचोऽपि “अनूषत अस्तुवन् । ‘ नौरक्षरम्'इति वाङ्नामसु पाठात् ॥
तया पवस्व धारया यया पीतो विचक्षसे ।
इन्दो स्तोत्रे सुवीर्यम् ॥६॥
हे “इन्दो त्वं “यया “धारया “पीतः सन् “विचक्षसे विचक्षणाय
“स्तोत्रे स्तोत्राणां कर्त्रे पुरुषाय “सुवीर्यं शोभनवीर्यं प्रयच्छसीति शेषः। “तया धारया “पवस्व क्षर ॥
|
9.045.01 Indu, do you the beholder of men flow pleasantly for the banquet of the gods, for Indra's drinking and exhilaration. [Pleasantly: kam = sukham yatha_ bhavati tatha_; sometimes, kam is explained just a particle meaning nothing, inserted only to balance the metre of the verse].
9.045.02 Approach the office of the messenger for us; you who are drunk for Indra, (pour) on the gods wealth for (us their) friends.
9.045.03 And we adorn you, the purple-tinted with milk and curd for the purpose of exhilaration open the doors for our riches.
9.045.04 Indu passes the filter as a horse in going passes the shaft (of the chariot); he proceeds to the midst of the gods.
9.045.05 His friends praise Indu sporting in the water and passing through the fleece; their hymns glorify him.
9.045.06 Flow Indu, with that stream wherewith when drunk you bestow much vigour on your discerning worshipper.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४६
अयास्य आङ्गिरसः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
असृग्रन्देववीतयेऽत्यासः कृत्व्या इव ।
क्षरन्तः पर्वतावृधः ॥१॥ "पर्वतावृधः पर्वतैरभिषवग्रावभिर्वृद्धाः पर्वतेषु जाता वा “क्षरन्तः सोमाः “देववीतये यज्ञाथ “अत्यासः अश्वाः “कृत्व्याइव यथा कर्मण्या अश्वाः तद्वत् "असृग्रन् सृज्यन्ते ।।
परिष्कृतास इन्दवो योषेव पित्र्यावती ।
वायुं सोमा असृक्षत ॥२॥
“इन्दवः यागेषु क्लिद्यमानाः “सोमाः "परिष्कृतासः परिष्कृता अलंकृताः सन्तः “पित्र्यावती पितृमती “योषेव अलंकृता कन्यका यथा वरं प्रति गच्छति तद्वत् “वायुं प्रति “असृक्षत गच्छन्ति ॥
एते सोमास इन्दवः प्रयस्वन्तश्चमू सुताः ।
इन्द्रं वर्धन्ति कर्मभिः ॥३॥
“इन्दवः दीप्ताः “प्रयस्वन्तः अन्नवन्तः “एते अस्मिन् कर्मणि वर्तमाना अमी “सोमासः सोमाः “चमू चम्वोरधिषवणफलकयोः “सुताः अभिषुताः सन्तः “कर्मभिः यागैः “इन्द्रं “वर्धयन्ति प्रीणयन्तीत्यर्थः ॥
आ धावता सुहस्त्यः शुक्रा गृभ्णीत मन्थिना ।
गोभिः श्रीणीत मत्सरम् ॥४॥ हे “सुहस्त्यः शोभनहस्ता ऋत्विजः “आ “धावत । मां संप्रति आगच्छत । “मन्थिना सह “शुक्रा शुक्रं च “गृभ्णीत गृह्णीत सोमम् । “मत्सरं सोमं “गोभिः गोविकारैः पयोभिः “श्रीणीत संस्कुरुत च ॥
स पवस्व धनंजय प्रयन्ता राधसो महः ।
अस्मभ्यं सोम गातुवित् ॥५॥
हे “धनंजय शत्रुसंबन्धिनां जनानां जेतः “सोम “गातुवित् अभीष्टमार्गस्य लम्भकः “अस्मभ्यं “महः महतः “राधसः धनस्य “प्रयन्ता प्रदाता च यः “सः त्वं “पवस्व क्षर ॥
एतं मृजन्ति मर्ज्यं पवमानं दश क्षिपः ।
इन्द्राय मत्सरं मदम् ॥६॥
“मर्ज्यं मर्जनीयं शोध्यं “पवमानं क्षरन्तं “मत्सरं मदकरम् “एतम् इमं “मदं सोमं दशसंख्याकाः “क्षिपः अङ्गुलयः । ‘ व्रिशः क्षिपः'इत्यङ्गुलिनामसु पाठात् । इन्द्रार्थं “मृजन्ति पवित्रे शोधयन्ति ॥
Source: शुक्रामन्थीग्रहप्रचारः Shukra-Manthi vessels - ऋग्वेदः सूक्तं ९.४६ - विकिस्रोतः (wikisource.org) |
9.046.01 Begotten by the stones the flowing (Soma-juices) are effused for the banquet of the gods' active horses. [Begotten by the stones: or, growing on the mountain slopes].
9.046.02 The Soma-juices pressed (at the sacrifice), adorned like a bride who has a father, flow to Va_yu.
9.046.03 These brilliang Soma-juices, bestowing pleasant food, expressed into the vessel, gratify Indra with the ceremonies.
9.046.04 Dexterous (priests) have (to me), taken with the ladle the pure (Soma), mix the exhilarating (Soma) with milk and curds.
9.046.05 Soma, conqueror of wealth, who know the way (to fulfil my desires), flow forth the bestower of vast wealth upon us.
9.046.06 The ten fingers purify this purifiable pure-flowing exhilarating juice for Indra.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४७
कविर्भार्गवः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
अया सोमः सुकृत्यया महश्चिदभ्यवर्धत ।
मन्दान उद्वृषायते ॥१॥
“सोमः "अया अनया “सुकृत्यया शोभनयाभिषवादिलक्षणया क्रियया
“महश्चित् महतो देवान् प्रति अभ्यवर्धत प्रवृद्धोऽभूत् । “मन्दानः मोदमानः
“उद्वृषायते वृषवदाचरति । यथा मोदमानो वृषभः शब्दं करोति तथाभिषववेलायामुपरवेषु शब्दं करोतीत्यर्थः ॥
कृतानीदस्य कर्त्वा चेतन्ते दस्युतर्हणा ।
ऋणा च धृष्णुश्चयते ॥२॥
“अस्य यस्य एतस्य सोमस्य “दस्युतर्हणा दस्यूनामसुराणां नाशकानि “कर्त्वा कर्माणि सः
“इत् अस्माभिरेव सोऽयं “धृष्णुः धृष्टः सोमो यजमानानाम् "ऋणा “च ऋणान्यपि “चयते कामप्रदानेन चातयति ॥
आत्सोम इन्द्रियो रसो वज्रः सहस्रसा भुवत् ।
उक्थं यदस्य जायते ॥३॥
“यत् यदा “अस्य इन्द्रस्य “उक्थं शस्त्रं “जायते प्रादुर्भवति तत् "आत् अनन्तरमेव “इन्द्रियः इन्द्रस्य प्रियकरः
रसः बलवान् “वज्रः वज्रसदृशः केनाप्यहिंस्यः “सोमः “सहस्रसाः अस्मभ्यमपरिमितस्य धनस्य दाता भवति ॥
स्वयं कविर्विधर्तरि विप्राय रत्नमिच्छति ।
यदी मर्मृज्यते धियः ॥४॥
“यदि “कविः क्रान्तकर्मा अयं सोमः “धियः धीभिः।
विभक्तिव्यत्ययः। धीतिभिः । अङ्गुलीभिरित्यर्थः ।
"मर्मृज्यते शोध्यते तर्हि “स्वयं स्वयमेव “विप्राय मेधाविने “विधर्तरि कामानां विधातरीन्द्रे “रत्नं रमणीयं धनम् “इच्छति ।
इन्द्रेण धनं दापयितुमिच्छतीत्यर्थः ॥
सिषासतू रयीणां वाजेष्वर्वतामिव ।
भरेषु जिग्युषामसि ॥५॥
हे सोम त्वं “भरेषु संग्रामेषु “जिग्युषां शत्रून् जयतां “रयीणां धनानां “सिषासतुः संभक्तुमिच्छुः
“असि भवसि । शत्रून् जयद्योत् धनानि प्रयच्छसीत्यर्थः । तत्र दृष्टान्तः।
“वाजेषु संग्रामेषु “अर्वतामिव अश्वानामिव । यथा संग्रामं प्रविशद्भ्योऽश्वेभ्यो घासं प्रयच्छन्ति तद्वदित्यर्थः॥
|
9.047.01 By this sacred solemnity the Soma is magnified before the mighty (gods); exulting he moves like a bull. [Or, rorars like a bull, i.e., on the sounding holes: sa_maveda].
9.047.02 They publish his exploits, his acts of Dasyu-crushing; resolute he acquite the debts (of the worshipper). [cetanti may also mean, 'are conscious'].
9.047.03 When the praise of Indra is recited, then the juice dear to him, vigorous as a thunderbolt, give us unlimited wealth.
9.047.04 When the sage Soma is cleansed by the fingers, he of his own accord desires wealth for the pious worshipper in (Indra), the granter of wishes. [Indra, the granter of wishes: vidhartari = vidha_tarindre; adding, indren.a dhanam da_payitum icchati, he desires to cause Indra to give wealth].
9.047.05 You desire to give wealth to those who conquer in combat as (men offer fodder) to horses in battle. [You desire to give wealth: sis.a_satuh; another interpretation treats this term as 3rd dual, 'they two desire wealth'; bhares.u jigyus.a_masi = you are on the side of the successful in battle].
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४८
कविर्भार्गवः।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
तं त्वा नृम्णानि बिभ्रतं सधस्थेषु महो दिवः ।
चारुं सुकृत्ययेमहे ॥१॥
"महः “दिवः महतो द्युलोकस्य “सधस्थेषु सहस्थानेषु स्थितं “नृम्णानि धनानि “बिभ्रतम् अस्मदर्थं धारयन्तं “चारुं कल्याणं “तं पवमानं “त्वा त्वां “सुकृत्यया शोभनया क्रियया “ईमहे धनानि याचामहे ॥
संवृक्तधृष्णुमुक्थ्यं महामहिव्रतं मदम् ।
शतं पुरो रुरुक्षणिम् ॥२॥
हे सोम “संवृक्तधृष्णुम् । संवृक्ताः संछिन्ना धृष्णवो धर्षणशीलाः शत्रवो येनासौ संवृक्तधृष्णुः। तम् “उक्थ्यम् उक्थार्हं प्रशस्यं महामहिव्रतं महनीयबहुकर्माणं “मदं मदकरं “शतं बहूनि “पुरः शत्रूणां पुराणि “रुरुक्षणिं विनाशयन्तं त्वां धनानीमह इति संबन्धः ॥
अतस्त्वा रयिमभि राजानं सुक्रतो दिवः ।
सुपर्णो अव्यथिर्भरत् ॥३॥
हे सोम “रयिमभि धनं प्रति “राजानं “त्वा त्वाम् “अतः “दिवः अमुष्मात् द्युलोकात् “सुक्रतुः सुप्रज्ञः “अव्यथिः व्यथारहितः “सुपर्णः श्येनः “भरत् आहरत् । तथा च निगमान्तरम्-- ‘ आदाय श्येनो अभरत्सोमं सहस्रं सवाँ' (ऋ. सं. ४.२६.७ ) इति ॥
विश्वस्मा इत्स्वर्दृशे साधारणं रजस्तुरम् ।
गोपामृतस्य विर्भरत् ॥४॥
“रजस्तुरम् उदकस्य प्रेरकम् "ऋतस्य यज्ञस्य “गोपां गोपायितारं "विश्वस्मै सर्वस्मै “स्वदृशे सर्वदृशे देवाय “साधारणम् “इत् समानमेव सन्तं सोमं “विः पक्षी श्येनः “भरत् स्वर्गादाहरत् ॥
अधा हिन्वान इन्द्रियं ज्यायो महित्वमानशे ।
अभिष्टिकृद्विचर्षणिः ॥५॥
“अध अथ “विचर्षणिः कर्मणां विद्रष्टा “अभिष्टिकृत् यजमानानामभीष्टस्य फलस्य कर्ता सोमः “इन्द्रियं स्वकीयं बलं “हिन्वानः प्रेरयन् “ज्यायः प्रशस्यतरं “महित्वं महत्त्वम् “आनशे प्राप्नोति ॥
9.048.01 By sacred rites we solicit (wealth) of you, auspicious, bearing wealth, abiding in the regions of the vast heaven.
9.048.02 The overthrower of the resolute (foe), the praiseworthy, to whom many solemn observances are addressed, the exhilarator, the destroyer of a hundred cities (of the asuras).
9.048.03 O (Soma), doer of good deeds, the unwearied hawk brought you, king over riches, from this heaven. [Hawk: cf. RV 4. 026.07].
9.048.04 The bird brought you, the showerer of water, the protector of the sacrifice, the common property of every god.
9.048.05 The contemplator of all, the granter of desires, putting forth his energy obtains superior greatness.
Note on RV 4.26.7
ऋग्वेदः - मण्डल ४
सूक्तं ४.२६
वामदेवो गौतमः, १- ३ इन्द्रो वा।
| दे. १ - ३ इन्द्रः, आत्मा वा, ४ - ७ श्येनः। त्रिष्टुप् |
आदाय श्येनो अभरत्सोमं सहस्रं सवाँ अयुतं च साकम् ।
अत्रा पुरंधिरजहादरातीर्मदे सोमस्य मूरा अमूरः ॥७॥
"श्येनः शंसनीयगमनः पक्षी "सवान् सवानां यज्ञानां सहस्रं सहस्रसंख्याकम् अयुतं च अयुतसंख्याकम् । अपरिमितसंख्याकमित्यर्थः । साकं सह सोमं सोमलक्षणमन्नम् आदाय आदानं कृत्वा "अभरत् अहरत् । आजहार । अत्र अस्मिन् सोमे आहृते सति पुरंधिः पुरंधीर्बहुकर्मा अमूरः अमूढः प्राज्ञ इन्द्रः सोमस्य संबन्धिनि मदे हर्षे सति "मूराः मूढाः अरातीः शत्रून् अजहात् अत्यजत् । जघानेत्यर्थः । अत्रारातिशब्दः स्त्रीलिङ्गः ॥
Wilson: 4.026.07 Having taken it, the hawk brought the Soma with him to a thousand and ten thousand sacrifices, and this being provided, the performer of many (great) deeds, the unbewildered (Indra) destroyed, in the exhilaration of the Soma, (his) bewildered foes.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.४९
कविर्भार्गवः।
दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
पवस्व वृष्टिमा सु नोऽपामूर्मिं दिवस्परि ।
अयक्ष्मा बृहतीरिषः ॥१॥
हे सोम त्वं “दिवः द्युलोकात् "वृष्टिं “नः अस्माकम् “आ “पवस्व समन्तात् क्षर । एतदेव दर्शयति ।
“अपाम् उदकानाम् “ऊर्मिं तरङ्गं दिवः “परि आ पवस्व । अपि च "अयक्ष्माः यक्ष्मरहितानि अनामयानि
“बृहतीः महान्ति “इषः अन्नानि आ पवस्व ॥
तया पवस्व धारया यया गाव इहागमन् ।
जन्यास उप नो गृहम् ॥२॥
हे सोम त्वं “तया तादृश्या “धारया “पवस्व क्षर। कीदृश्येत्यत्राह। “यया यादृश्या त्वदीयया धारया “जन्यासः जन्याः
शत्रुजनपदभवाः “गावः “इह अस्मिँल्लोके "नः अस्माकं संबन्धि “गृहम् “उप “आगमन् उपागच्छन्ति ॥
घृतं पवस्व धारया यज्ञेषु देववीतमः ।
अस्मभ्यं वृष्टिमा पव ॥३॥
हे सोम “यज्ञेषु “देववीतमः अत्यन्तं देवकामस्त्वम् “अस्मभ्यं भार्गवेभ्यः कविभ्यः “घृतम् उदकम् ।
वनं घृतम्'इत्युदकनामसु पाठात् ।
“धारया संपातेन “पवस्व क्षर। “वृष्टिं वर्षं च "आ “पव पवस्व ॥
स न ऊर्जे व्यव्ययं पवित्रं धाव धारया ।
देवासः शृणवन्हि कम् ॥४॥
हे सोम सुतः अभिषुतस्त्वं “नः अस्माकम् “ऊर्जे अन्नाय “अव्ययम् अविमयं “पवित्रं “धारया संपातेन
“वि “धाव प्राप्नुहि। “देवासः देवा अपि “हि “कं “शृणवन् गमनवेलायामुत्पन्नं तव शब्द शृण्वन्तु ॥
पवमानो असिष्यदद्रक्षांस्यपजङ्घनत् ।
प्रत्नवद्रोचयन्रुचः ॥५॥
“रक्षांसि राक्षसान् अपजङ्घनत् अपघ्नन् “रुचः आत्मीया दीप्तीः
“प्रत्नवत् पुराणवत् “रोचयन् दीपयन् “पवमानः सोमः “असिष्यदत् स्यन्दते ॥
|
9.049.01 Pour down upon us a shower from heaven, a stream of waters, wholesome and abundant food.
9.049.02 Flow in such a stream that the cattle belonging to the (enemy's) nation may come here to our dwelling.
9.049.03 You who are most dear to the gods at sacrifice, shower down water in a stream, pour your rain upon us.
9.049.04 Do you for our sustenance hasten to the woollen filter with your stream; let the gods hear your sound.
9.049.05 The purifier (the Soma) flows forth destroying the ra_ks.asas, flashing out brilliance as of old.
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.५०
उचथ्य आङ्गिरसः
दे. पवमानः सोमः। गायत्री
उत्ते शुष्मास ईरते सिन्धोरूर्मेरिव स्वनः ।
वाणस्य चोदया पविम् ॥१॥
हे सोम “ते तव “शुष्मासः शुष्मा वेगाः “उत् “ईरते उद्गच्छन्ति । तत्र दृष्टान्तः ।
“सिन्धोः समुद्रस्य “ऊर्मेरिव यथा तरङ्गात् “स्वनः ध्वनिरुद्गच्छति तद्वदित्यर्थः ।
सः त्वं “वाणस्य विसृष्टस्य बाणस्य नालस्य वा वादित्रविशेषस्य “पविं शब्दम् ।
“पविः भारती 'इति वाङ्नामसु पाठात् । “चोदय प्रेरय । वेगेन स्यन्दमानस्त्वं विसृष्टबाणशब्दसदृशं शब्दं कुर्वित्यर्थः ॥
प्रसवे त उदीरते तिस्रो वाचो मखस्युवः ।
यदव्य एषि सानवि ॥२॥
हे सोम “ते तव “प्रसवे सति “मखस्युवः यज्ञमिच्छतो यजमानस्य
“तिस्रो “वाचः ऋग्यजुःसामात्मकानि त्रीणि वाक्यानि “उदीरते उद्गच्छन्ति । कदेत्यत आह ।
“यत् यदा “सानवि व्युच्छ्रिते “अव्ये अविभये पवित्रे “एषि त्वं गच्छसि ।
अव्यो वारे परि प्रियं हरिं हिन्वन्त्यद्रिभिः ।
पवमानं मधुश्चुतम् ॥३॥
"प्रियं देवानां प्रीतिकरं “हरिं हरितवर्णम् “अद्रिभिः ग्रावभिरभिषुतं “मधुश्चुतं मधुनो रसस्य च्यावयितारं
“पवमानं सोमम् “अव्यः अवेः “वारे वाले “परि “हिन्वन्ति ऋत्विजः परिप्रेरयन्ति ।
आ पवस्व मदिन्तम पवित्रं धारया कवे ।
अर्कस्य योनिमासदम् ॥४॥
हे "मदिन्तम मादयितृतम “कवे क्रान्तकर्मन् सोम
“अर्कस्य अर्चनीयस्येन्द्रस्य “योनिं स्थानम् “आसदं प्राप्तुं "पवित्रम् अतीत्य “धारया संपातेन
“आ “पवस्व आभिमुख्येन क्षर । यद्यप्येषा पूर्वस्मिन्नध्याये ( ऋ. सं. ९.२५.६ )
व्याकृता तथापि मन्दमतीनां विस्मरणशङ्कया पुनर्व्याख्याता ॥
स पवस्व मदिन्तम गोभिरञ्जानो अक्तुभिः ।
इन्दविन्द्राय पीतये ॥५॥
हे "मदिन्तम मादयितृतम “इन्दो सोम “अक्तुभिः अञ्जनसाधनभूतैः “गोभिः गोविकारैः पयोभिः
“अञ्जानः अज्यमानः संस्क्रियमाणः “सः त्वम् “इन्द्राय इन्द्रस्य “पीतये पानाय “पवस्व
Note on ऋ. सं. ९.२५.६
ऋग्वेदः - मण्डल ९
सूक्तं ९.२५
दृळ्हच्युत आगस्त्यः।दे. पवमानः सोमः। गायत्री।
आ पवस्व मदिन्तम पवित्रं धारया कवे ।
अर्कस्य योनिमासदम् ॥६॥
हे “मदिन्तम मादयितृतम "कवे क्रान्तप्रज्ञ सोम त्वं "पवित्रम् अतिक्रम्य “धारया “आ “पवस्व ।
किमर्थम् । "अर्कस्य अर्चनीयस्येन्द्रस्य "योनिं स्थानम् "आसदं प्राप्तुम् ॥
Wilson: 9.025.06 Most exhilarating and sage (Soma), flow through the filter in a stream,
to attain the station of the adorable Indra. |
|
9.050.01 Forth flow your mystery (streams), like the roar (issuing) from the ocean wave; emit your sound like that of a (rushing) arrow. [A rushing arrow: Or, a reed (or other musical instrument)].
9.050.02 At your birth the three voices of the worshipper are uttered when you go to the summit of the fleece. [Three voices: the r.g, yajus. and sa_ma hymns].
9.050.03 (The priests) effuse with the stones into the fleece the beloved green-tinted purifying honey-dropping (Soma).
9.050.04 Most exhilarating sage (Soma), flow in a stream to the filter to sit on Indra'slap. [Repetition of RV 9.025.06].
9.050.05 Most exhilarating Indu, being anointed with the unguents of milk and curds flow forth for Indra's drinking.
Griffith translation RV 9.16 to 9.50
HYMN XVI. Soma Pavamana. 16
1. THE pressers from the Somapress- send forth thy juice for rapturous joy
The speckled sap runs like a flood.
2 With strength we follow through the sieve him who brings might and wins the kine,
Enrobed in water with his juice.
3 Pour on the sieve the Soma, Never subdued in waters, waterless,
And make it pure for Indras' drink.
4 Moved by the purifiers' thought, the Soma flows into the sieve:
By wisdom it hath gained its home.
5 With humble homage, Indra, have the Somadrops- flowed forth to thee,
Contending for the glorious prize.
6 Purified in his fleecy garb, attaining every beauty, he
Stands, herolike-, amid the kine.
7 Swelling, as it were, to heights of heaven, the stream of the creative juice
Falls lightly on the cleansing sieve.
8 Thus, Soma, purifying himwho knoweth song mid living men,
Thou wanderest through the cloth of wool.
HYMN XVII. Soma Pavamana. 17
1. LIKE rivers down a steep descent, slaying the Vrtras, full of zeal,
The rapid Somastreams- have flowed.
2 The drops of Soma juice effused fall like the rain upon the earth:
To Indra flow the Somastreams-.
3 With swelling wave the gladdening drink, the Soma, flows into the sieve,
Loving the Gods and slaying fiends.
4 It hastens to the pitchers, poured upon the sieve it waxes strong
At sacrifices through the lauds.
5 Soma, thou shinest mounting heaven as it were above lights' triple realm,
And moving secmst' to speed the Sun.
6 To him, the head of sacnfice, singers and bards have sung their songs,
Offering what he loves to see.
7 The men, the sages with their hymns, eager for help, deck thee strong teed&,
Deck thee for service of the Gods.
8 Flow onward to the stream of meath rest efficacious in thy home,
Fair, to be drunk at sacrifice.
HYMN XVIII. Soma Pavamana. 18
1. THOU, Soma, dweller on the hills, effused, hast flowed into the sieve,:
Allbounteous- art thou in carouse.
2 Thou art a sacred Bard, a Sage; the meath is Offspring of thy sap:
Allbountcous- art thou in carouse.
3 All Deities of one accord have come that they may drink of thee:
Allbounteous- art thou in carouse.
4 He who containeth in his hands all treasures much to be desired:
Allbounteous- art thou in carouse.
5 Who milketh out this mighty Pair, the Earth and Heaven, like mother kine
Allbounteous- art thou in carouse.
6 Who in a moment mightily floweth around these two worldhalvcs-:
Allbounteous- art thou in carouse.
7 The Strong One, being purified, hath in the pitchers cried aloud:
Allbounteous- art thou in carouse.
HYMN XIX. Soma Pavamana. 19
1. O SOMA, being purified bring us the wondrous treasure, meet
For lauds, that is in earth and heaven.
2 For ye Twain, Indra, Soma, are Lords of the light, Lords of the kine:
Great Rulers, prosper ye our songs.
3 The tawny Steer, while cleansed among the living, bellowing on the grass,
Hath sunk and settled in his home.
4 Over the Steers' productive flow the sacred songs were resonant,
The mothers of the darling Son.
5 Hath he not, purified, impregned the kine whb long to meet their Lord,
The kine who yield the shining milk?
6 Bring near us those who stand aloof strike fear into our enemies:
O Pavamana, find us wealth.
7 Soma, bring down the foemans' might, his vigorous strength and vital power',
Whether he be afar or near.
MANDALA 9
HYMN XX Soma Pavamana. 20
1. FORTH through the strainingcloth- the Sage flows to the banquet of the Gods,
Subduing all our enemies.
2 For he, as Pavamana, sends thousandfold treasure in the shape
Of cattle to the singingmen-.
3 Thou graspest all things with thy mind, and purifiest thee with thoughts
As such, O Soma, find us fame.
4 Pour lofty glory on us, send sure riches to our liberal lords,
Bring food to those who sing thy praise.
5 As thou art cleansed, O Wondrous Steed, O Soma, thou hast entered, like
A pious King, into the songs.
6 He, Soma, like a courser in the floods invincible, made clean
With hands, is resting in the jars.
7 Disporting, like a liberal chief, thou goest, Soma, to the sieve,
Lending the laud a Heros' strength.
HYMN XXI. Soma Pavamana. 21
1. To Indra flow these running drops, these Somas frolicsome in mood.
Exhilarating, finding light;
2 Driving off foes, bestowing room upon the presser, willingly
Bringing their praiser vitalforce.
3 Lightly disporting them, the drops flow to one common reservoir,
And fall into the rivers' wave.
4 These Pavamanas have obtained all blessings much to be desired,
Like coursers harnessed to a car.
5 With view to us, O Somadrops-, bestow his manifold desire
On him who yet hath given us naught.
6 Bring us our wish with this design, as a wright brings his newwrought- wheel:
Flow pure and shining with the stream.
7 These drops have cried with resonant voice: like swift steeds they have run the course,
And roused the good mans' hymn to life.
HYMN XXII. Soma Pavamana. 22
1. THESE rapid Somastreams- have stirred themselves to motion like strong steeds,
Like cars, like armies hurried forth.
2 Swift as wide winds they lightly move, like rainstorms- of Parjanya, like
The flickering flames of burning fire.
3 These Soma juices, blent with curds, purified, skilled in sacred hymns,
Have gained by song their heartsdesire'.
4 Immortal, cleansed, these drops, since first they flowed, have never wearied, fain
To reach the regions and their paths.
5 Advancing they have travelled over the ridges of the earth and heaven,
And this the highest realm of all.
6 Over the heights have they attained the highest thread that is spun out,
And this which must be deemed most high.
7 Thou, Soma, boldest wealth in kine which thou hast seized from niggard churls:
Thou calledst forth the outspun thread.
HYMN XXIII. Soma Pavamana. 23
1. SWIFT Soma drops have been effused in streams of meath, the gladdening drink,
For sacred lore of every kind.
2 Hither to newer. restingplace- the ancient Living Ones are come.
They made the Sun that he might shine.
3 O Pavamana, bring to us the unsacrificing foemans' wealth,
And give us food with progeny.
4 The living Somas being cleansed diffuse exhilarating drink,
Turned to the vat which drips with meath.
5 Soma gows on intelligent, possessing sap and mighty strength,
Brave Hero who repels the curse.
6 For Indra, Soma! thou art cleansed, a feastcompanion- for the Gods:
1ndu, thou fain wilt win us strength
7 When he had drunken draughts of this, Indra smote down resistless foes:
Yea, smote them, and shall smite them still.
HYMN XXIV Soma Pavamana. 24
1. HITHERWARD have the Soma streamed,
the drops while they are purified:
When bIent, in waters they are rinsed.
2 The milk hath run to meet them like floods rushing down a precipice:
They come to Indra, being cleansed.
3 O Soma Pavamana, thou art flowing to be Indras' drink:
The men have seized and lead thee forth.
4 Victorious, to be hailed with joy, O Soma, flow, delighting men,
To him who ruleth over mankind.
5 Thou, Indu, when, effused by stones, thou runnest to the filter, art,
Ready for Indras' high decree.
6 Flow on, best Vrtraslayer-; flow meet to be hailed with joyful lauds.
Pure, purifying, wonderful.
7 Pure, purifying is he called the Soma of the meath eflused,
Slayer of sinners, dear to Gods.
HYMN XXV. Soma Pavamana. 25
1. GREENHUED-! as one who giveth strength flow on for Gods to drink, a draught
For Vayu and the Marut host.
2 O Pavamana, sent by song, roaring about thy dwellingplace-,
Pass into Vayu as Law bids.
3 The Steer shines with the Deities, dear Sage in his appointed home,
FoeSlayer-, most beloved by Gods.
4 Taking each beauteous form, he goes, desirable, while purified,
Thither where- the Immortals sit.
5 To Indra Soma flows, the Red, engendering song, exceeding wise,
The visitor of living men.
6 Flow, best exhilarator, Sage, flow to the filter in a stream
To seat thee in the place of song.
HYMN XXVI. Soma Pavamana. 26
1. THE sages with the fingers' art have dressed and decked that vigorous Steed
Upon the lap of Aditi,
2 The kine have called aloud to him exhaustless with a thousand streams,
To Indu who supporteth heaven.
3 Him, nourisher of many, Sage, creative Pavamana, they
Have sent, by wisdom, to the sky.
4 Him, dweller with Vivasvan, they with use of both arms have sent forth,
The Lord of Speech infallible.
5 Him, green, beloved, many eyed, the Sisters with prosing stones
Send down to ridges of the sieve.
6 O Pavamana, Indu, priests hurry thee on to Indra, thee
Who aidest song and cheerest him.
HYMN XXVII. Soma Pavamana. 27
1. THIS Sage, exalted by our lauds, flows to the purifying cloth,
Scattering foes as he is cleansed.
2 As giving power and winning light, for Indra and for Vayu he
Is poured upon the filteringcloth-.
3 The men conduct him, Soma, Steer, Omniscient, and the Head of Heaven,
Effused into the vats of wood.
4 Longing for kine, longing for gold hath Indu Pavamana lowed,
Still Conqueror, never overcome.
5 This Pavamana, gladdening draught, drops on the filtering cloth, and then
Mounts up with Surya to the sky.
6 To Indra in the firmament this mighty tawny Steer hath flowed,
This Indu, being purified.
HYMN XXVIII. Soma Pavamana. 28
1. URGED by the men, this vigorous Steed, Lord of the mind, Omniscient,
Runs to the woollen strainingcloth-.
2 Within the filter hath he flowed, this Soma for the Gods effused,
Entering all their essences.
3 He shines in beauty there, this God Immortal in his dwellingplace-,
Foeslayer-, dearest to the Gods.
4 Directed by the Sisters ten, bellowing on his way this Steer
Runs onward to the wooden vats.
5 This Pavamana, swiftand strong, Omniscient, gave spleudour to
The Sun and all his forms of light.
6 This Soma being purified, flows mighty and infallible,
Slayer of sinners, dear toGods.
HYMN XXIX. Soma Pavamana. 29
1. FORWARD with mighty force have flowed the currents of this Steer effused,
Of him who sets him by the Gods.
2 The singers praise him with their song, and learned priests adorn the Steed,
Brought forth as light that merits laud.
3 These things thou winnest lightly while purified, Soma, Lord of wealth:
Fill full the sea that claims our praise.
4 Winning all precious things at once, flow on, O Soma, with thy stream
Drive to one place our enemies.
5 Preserve us from the godless, from illomened- voice of one and all,
That so we may be freed from blame.
6 O Indu, as thou flowest on bring us the wealth of earth and heaven,
And splendid vigour, in thy stream.
MANDALA 9
HYMN XXX. Soma Pavamana. 30
1. STREAMS of this Potent One have flowed easily to the strainingcloth-:
While he is cleansed he lifts his voice.
2 Indu, by pressers urged to speed, bellowing out while beautified.
Sends forth a very mighty sound.
3 Pour on us, Soma, with thy stream manconquering might which many crave,
Accompanied with hero sons.
4 Hither hath Pavamana flowed, Soma flowed hither in a stream,
To settle in the vats of wood.
5 To waters with the stones they drive thee tawnyhued-, most rich in sweets,
O Indu, to be Indras' drink.
6 For Indra, for the Thunderer press the Soma very rich in sweets,
Lovely, inspiriting, for strength.
HYMN XXXI. Soma Pavamana. 31
1. THE, Somadrops-, benevolent, come forth as they are purified,
Bestowing wealth which all may see.
2 O Indu, high over heaven and earth be thou, increaser of our might:
The Master of all strength be thou.
3 The winds are gracious in their love to thee, the rivers flow to thee
Soma, they multiply thy power.
4 Soma, wax great. From every side may vigorous powers unite in thee:
Be in the gatheringPlace- of strength.
5 For thee, brownhued-! the kine have poured imperishable oil and milk.
Aloft on the sublimest height.
6 Friendship, O Indu, we desire with thee who bearest noble arms,
With thee, O Lord of all that is.
HYMN XXXII. Soma Pavamana. 32
1. THE raptureshedding- Somadrops-, effused in our assembly, have
Flowed forth to glorify our prince.
2 Then Tritas' Maidens onward urge the Tawnycoloured- with the stones,
Indu for Indra, for his drink.
3 Now like a swan he maketh all the company sing each his hymn:
He, like a steed, is bathed in milk.
4 O Soma, viewing heaven and earth, thou runncst like a darting deer
Set in the place of sacrifice.
5 The cows have sung with joy to him, even as a woman to her love
He came as to a settled race.
6 Bestow illustrious fame on us, both on our liberal lords and me,
Glory, intelligence, and wealth.
HYMN XXXIII. Soma Pavamana. 33
1. LIKE waves of waters, skilled in song the juices of the Soma speed
Onward, as buffaloes to woods.
2 With stream of sacrifice the brown bright drops have flowed with strength in store
Of kine into the wooden vats.
3 To Indra, Vayu, Varuna, to Visnu, and the Maruts, flow
The drops of Soma juice effused.
4 Three several words are uttered: kine are owing], cows who give their milk:
The Tawnyhued- goes bellowing on.
5 The young and sacred mothers of the holy rite have uttered praise:
They decorate the Child of Heaven.
6 From every side, O Soma, for our profit, pour thou forth four seas
Filled full of riches thousandfold.
HYMN XXXIV. Some Pavamana. 34
1. THE drop of Soma juice effused flows onward with this stream impelled.
Rending strong places with its might.
2 Poured forth to Indra, Varuna, to Vayu and the Marut hosts,
To Visnu, flows the Soma juice.
3 With stones they press the Soma forth, the Strong conducted by the strong:
They milk the liquor out with skill.
4 It is he whom Trita must refine, it is he who shall make Indra glad:
The Tawny One is decked with tints.
5 Him do the Sons of Prsni milk, the dwellingplace- of sacrifice,
Oblation lovely and most dear.
6 To him in one unitcd stream thse-, songs flow on straight forward. he,
Loud voiced, hath made the milchkine- low.
HYMN XXXV. Soma Pavamana. 35
1. Pour forth on us abundant wealth, O Pavamana, with thy stream.
Wherewith thou mayest find us light
2 O Indu, swayer of the sea, shaker of all things, flow thou on,
Bearer of wealth to us with might.
3 With thee for Hero, Valiant One! may we subdue our enemies:
Let what is precious flow to us.
4 Indu arouses strength the Sage who strives for victory, winning power,
Discovering holy works and means.
5 Mover of speech, we robe him with our songs as he is purified
Soma, the Guardian of the folk;
6 On whose way, Lord of Holy Law, most richi as he is purified.
The people all have set their hearts.
HYMN XXXVI. Soma Pavamana. 36
1. FORTH from the mortar is the juice sent, like a carhorse-, to the sieve:
The Steed steps forward to the goal.
2 Thus, Soma, watchful, bearing well, cheering the Gods, flow past the sieve,
Turned to the vat that drops with meath.
3 Excellent Pavamana, make the lights shine brightly out for us.
Speed us to mental power and skill.
4 He, beautified by pious men, and coming from their hands adorned,
Flows through the fleecy strainingcloth-.
5 May Soma pour all treasures of the heavens, the earth, the firmament
Upon the liberal worshipper.
6 Thou mountest to the height of heaven, O Soma, seeking steeds and kine,
And seeking heroes, Lord of Strength!
HYMN XXXVII. Soma Pavamana. 37
1. SOMA, the Steer, effused for draught, flows to the purifying sieve,
Slaying the fiends, loving the Gods.
2 Farsighted-, tawnycoloured-, he flows to the sieve, intelligent,
Bellowing, to his place of rest.
3 This vigorous Pavamana runs forth to the luminous realm of heaven,
Fiendslayer-, through the fleecy sieve.
4 This Payamana up above Tritas' high ridge hath made the Sun,
Together with the Sisters, shine.
5 This Vrtraslaying- Steer, effused, Soma roomgiver-, Never deceived,
Hath gone, as it were, to win the spoil.
6 Urged onward by the sage, the God speeds forward to the casks of wood,
Indu to Indra willingly.
HYMN XXXVIII. Soma Pavamana. 38
1. THIS Steer, this Chariot, rushes through the woollen filter, as he goes
To war that wins a thousand spoils.
2 The Dames of Trita with the stones onward impel this Tawny One
Indu to Indra for his drink.
3 Ten active fingers carefully adorn him here; they make him bright
And beauteous for the gladdening draught.
4 He like a falcon settles down amid the families of men.
Speeding like lover to his love.
5 This young exhilarating juice looks downward from its place in heaven,
This Somadrop- that pierced the sieve.
6 Poured for the draught, this tawny juice
flows forth, intelligent, crying out,
Unto the wellbeloved- place.
HYMN XXXIX Soma Pavamana. 39
1. FLOW On, O thou of lofty thought, flow swift in thy beloved form,
Saying, I go where dwell the Gods.
2 Preparing what is unprepared, and bringing store of food to man,
Make thou the rain descend from heaven.
3 With might, bestowing power, thejuice enters the purifying sieve,
Farseeing-, sending forth its light.
4 This is it which in rapid course hath with the rivers' wave flowed down
From heaven upon the straining cloth.
5 Inviting him frorh far away, and even from near at hand, the juice
For Indra is poured forth as meath.
6 In union they have sung the hymn: with stones they urge the Tawny One.
Sit in the place of sacrifice.
MANDALA 9
HYMN XL. Soma Pavamana. 40
1. THE Very Active hath assailed, while purified, all enemies:
They deck the Sage with holy songs.
2 The Red hath mounted to his place; to India, goes the mighty juice:
He settles in his firm abode.
3 O Indu, Soma, send us now great opulence from every side, Pour on us treasures thousandfold.
4 O Soma Pavamana, bring, Indu, all splcndours hitherward:
Find for us food in boundless store.
5 As thou art cleansed, bring hero strength and riches to thy worshipper,
And prosper thou the singers' hymns.
6 O Indu, Soma, being cleansed, bring hither riches doublypiled,
Wealth, mighty Indu, meet for lauds.
HYMN XLI. Soma Pavamana. 41
1. ACTIVE and bright have they come forth, impetuous in speed like bulls,
Driving the black skin far away.
2 Quelling the riteless Dasyu, may we think upon the bridge of bliss,
Leaving the bridge of woe behind.
3 The mighty Pavamanas' roar is heard as it were the rush of rain
Lightnings are flashing to the sky.
4 Pour out on us abundant food, when thou art pressed, O Indu wealth
In kine and gold and steeds and spoil.
5 Flow on thy way, Most Active, thou. fill full the mighty heavens and earth,
As Dawn, as Surya with his beams.
6 On every side, O Soma, flow round us with thy protecting stream,
As Rasa flows around the world.
HYMN XLII. Soma Pavamana. 42
1. ENGENDERING the Sun in floods, engendering heavens' lights, greenhued-,
Robed in the waters and the milk,
2 According to primeval plan this Soma, with his stream, effused
Flows purely on, a God for Gods.
3 For him victorious, waxen great, the juices with a thousand powers
Are purified for winning spoil.
4 Shedding the ancient fluid he is poured into the cleansing sieve:
He, thundering, hath produced the Gods.
5 Soma, while purifying, sends hither all things to be desired,
He sends the Gods who strengthen Law.
6 Soma, effused, pour on us wealth in kine, in heroes, steeds, and spoil,
Send us abundant store of food.
HYMN XLIII. Soma Pavamana. 43
1. WE will enrobe with sacred song the Lovely One who, as a Steed,
Is decked with milk for rapturous joy.
2 All songs of ours desiring grace adorn him in the ancient way,
Indu for Indra, for his drink.
3 Soma flows on when purified, beloved and adorned with songs,
Songs of the sage Medhyatithi.
4 O Soma Pavamana, find exceeding glorious wealth for us,
Wealth, Indu, fraught with boundless might.
5 Like courser racing to the prize Indu, the lover of the Gods,
Roars, as he passes, in the sieve.
6 Flow on thy way to win us strength, to speed the sage who praises thee:
Soma, bestow heroic power.
HYMN XLIV. Soma Pavamana. 44
1. INDU, to us for this great rite, bearing as it were thy wave to Gods,
Unwearied, thou art flowing forQh.
2 Pleased with the hymn, impelled by prayer, Soma is hurried far away,
The Wise One in the Singers' stream.,
3 Watchful among the. gods, this juice advances to the cleansing sieve
Soma, most active, travels on.
4 Flow onward, seeking strength for us, embellishing the sacrifice:
The priest with trimmed grass calleth thee.
5 May Soma, ever bringing power to Bhaga and to Vayu, Sage
And Hero, lead us to the Gods.
6 So, to increase our wealth today-, Inspirer, best of Furtherers,
Win for us strength and high renown.
HYMN XLV. Soma Pavamana. 45
1. FLOW, thou who viewest men, to give delight, to entertain the Gods,
Indu, to Indra for his drink.
2 Stream to thine embassy for us: thou hastenest, for Indra, to
The Gods, O better than our friends.
3 We balm thee, red of hue, with milk to fit thee for the rapturous joy:
Unbar for us the doors of wealth.
4 He through the sieve hath passed, as comes a courser to the pole, to run
Indu belongs unto the Gods.
5 All friends have lauded him as he sports in the wood, beyond the fleece:
Singers have chanted Indus' praise.
6 Flow, Indu, with that stream wherein steeped thou announcest to the man
Who worships thee heroic strength.
HYMN XLVI. Soma Pavamana. 46
1. LIKE able coursers they have been sent forth to be the feast of Gods,
joying in mountains, flowing on.
2 To Vayu flow the Somastreams-, the drops of juice made beautiful
Like a bride dowered by her sire.
3 Pressed in the mortar, these, the drops of
juice, the Somas rich in food,
Give strength to Indra with their work.
4 Defthanded- men, run hither, seize the brilliant juices blent with meal,
And cook with milk the gladdening draught.
5 Thus, Soma, Conqueror of wealth! flow, finding furtherance for us,
Giver oF ample opulence.
6 This Pavamana, meet to be adorned, the fingers ten adorn,
The draught that shall make Indra glad.
HYMN XLVII. Soma Pavamana. 47
1. GREAT as he was, Soma hath gained strength by this high solemnity:
joyous he riseth like a bull.
2 His task is done: his crushings of the Dasyus are made manifest:
He sternly reckoneth their debts.
3 Soon as his song of praise is born, the Soma, Indras' juice, becomes
A thousandwinning- thunderbolt.
4 Seer and Sustainer, he himself desireth riches for the sage
When he embellisheth his songs.
5 Fain would they both win riches as in races of the steeds. In war
Thou art upon the conquerors' side.
HYMN XLVIII. Soma Pavamana. 48
1. WITH sacrifice we seek to thee kind Cherisher of manly might
In mansions of the lofty heavens;
2 Gladdening crusher of the bold, ruling with very mighty sway,
Destroyer of a hundred forts.
3 Hence, Sapient One! the Falcon, strong of wing, unwearied, brought thee down,
Lord over riches, from the sky.
4 That each may see the light, the Bird brought us the guard of Law, the Friend
Of all, the speeder through the air.
5 And now, sent forth, it hath attained to mighty power and majesty,
Most active, ready to assist.
HYMN XLIX. Soma Pavamana. 49
1. Poust down the rain upon us, pour a wave of waters from the sky,
And plenteous store of wholesome fbod.
2 Flow onward with that stream of thine, whereby the cows have come to us,
The kine of strangers to our home.
3 Chief Friend of Gods in sacred rites, pour on us fatness with thy stream,
Pour down on us a flood of rain.
4 To give us vigour, with thy stream run through the fleecy strainingcloth-
For verily the Gods will bear.
5 Onward hath Pavamana flowed and beaten off the Raksasas,
Flashing out splendour as of old.
MANDALA 9
HYMN L. Soma Pavamana. 50
1. LOUD as a rivers' roaring wave thy powers have lifted up themselves:
Urge on thine arrows' sharpened point.
2 At thine effusion upward rise three voices full of joy, when thou
Flowest upon the fleecy ridge.
3 On to the fleece they urge with stone the tawny wellbeloved- One,
Even Pavamana, dropping meath.
4 Flow with thy current to the sieve, O Sage most powerful to cheer,
To seat thee in the place of song.
5 Flow, Most Exhilarating! flow anointed with the milk for balm,
Indu, for Indra, for his drink.
Source: Rv09 H10 - AncientVoice (wikidot.com)
Yamuna tear in Siwaliks leading to diversion of Yamuna eastwards
Mahabharata is a great epic, and is one of the pillars of present day Hinduism. The Mahabharata story and its moral ethos have had profound influence on millions over many generations. Mahabharata war is said to have occurred before the transition of Dwapara Yuga to Kali Yuga. Dating the Mahabharata war and start of Kaliyuga has been elusive and going on for many centuries.
